अंदमान आणि निकोबार बेटे हा भारताचा केंद्रशासित प्रदेश आहे. हे बंगालच्या उपसागराच्या दक्षिणेला हिंदी महासागरात आहे. अंदमान आणि निकोबार बेटे सुमारे 572 लहान आणि मोठ्या बेटांनी बनलेली आहेत, त्यापैकी फक्त काही बेटांवर लोक राहतात. त्याची राजधानी पोर्ट ब्लेअर आहे. या लेखात आपण संपूर्ण अंदमान निकोबार बेट माहिती मराठी बघणार आहोत.
भारताचा हा केंद्रशासित प्रदेश हिंद महासागरात स्थित आहे आणि भौगोलिकदृष्ट्या आग्नेय आशियाचा भाग आहे. हे इंडोनेशियाच्या आचेच्या उत्तरेस 150 किमी अंतरावर आहे आणि अंदमान समुद्र त्याला थायलंड आणि म्यानमारपासून वेगळे करतो.
10° N अक्षांश उत्तरेला अंदमान बेटे आणि दक्षिणेला निकोबार बेटांसह दोन प्रमुख द्वीपसमूह असलेल्या या द्वीपसमूहाला वेगळे करतो. या द्वीपसमूहाच्या पूर्वेला अंदमान समुद्र आणि पश्चिमेला बंगालचा उपसागर आहे.
द्वीपसमूहाची राजधानी, पोर्ट ब्लेअर हे अंदमानी शहर आहे. भारताच्या 2011 च्या जनगणनेनुसार, येथील लोकसंख्या 379,944 आहे. त्यापैकी 202,330 (53.25%) पुरुष आणि 177,614 (46.75%) महिला आहेत. लिंग गुणोत्तर 1,000 पुरुषांमागे 878 स्त्रिया आहे. निकोबार बेटांवर फक्त 10% लोक राहतात. संपूर्ण प्रदेशाचे एकूण क्षेत्रफळ अंदाजे 8249 किमी² किंवा 2508 चौरस मैल आहे.
अंदमान निकोबार बेट माहिती – परिचय
अंदमान हा शब्द ‘हंदूमान’ या मलय शब्दापासून आला आहे जो हिंदू देवता हनुमानाच्या नावाचे सुधारित रूप आहे. निकोबार हा शब्दही याच भाषेतून आला आहे ज्याचा अर्थ नग्न लोकांची भूमी असा होतो. हिंद महासागरात वसलेला, शांत आणि प्रसन्न अंदमान हा भारतातील एक लोकप्रिय बेट समूह आहे, जो पर्यटकांच्या मनाला प्रचंड आनंद देतो.
अंदमानने प्रवाळ खडक, स्वच्छ समुद्र किनारा, जुन्या आठवणींशी निगडित अवशेष आणि अनेक प्रकारच्या दुर्मिळ वनस्पती आपल्या झोनमध्ये जतन केल्या आहेत. येथे एकूण 572 बेटे आहेत, जे सौंदर्यात इतरांपेक्षा अधिक आहेत. अंदमानचा सुमारे ८६ टक्के भाग जंगलांनी व्यापलेला आहे. सागरी जीवन, इतिहास आणि जलक्रीडा यात रस असणार्‍या पर्यटकांना हे बेट खूप आवडते.
अंदमान निकोबार बेट – इतिहास
त्यावर ब्रिटीशांचे राज्य होते आणि नंतर दुसऱ्या महायुद्धात ते जपानने ताब्यात घेतले. काही काळ हे बेट नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांच्या आझाद हिंद फौजेखालीही होते. पोर्ट ब्लेअरमध्ये देशात प्रथमच कुठेही तिरंगा फडकवला गेला हे फार कमी लोकांना माहीत असेल.
येथे नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी ३० डिसेंबर १९४३ रोजी युनियन जॅक उतरवून तिरंगा ध्वज फडकावला होता. त्यामुळे दरवर्षी ३० डिसेंबरला अंदमान निकोबार प्रशासनाकडून भव्य कार्यक्रम सुरू करण्यात आला आहे. जनरल लोकनाथन हेही येथे राज्यपाल होते. 1947 मध्ये ब्रिटीश सरकारपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर तो भारताचा केंद्रशासित प्रदेश बनला.
स्वातंत्र्य चळवळीतील दडपशाही धोरणांतर्गत क्रांतिकारकांना भारतापासून दूर ठेवण्यासाठी ब्रिटिश राजवटीने या जागेचा वापर केला. त्यामुळे हे ठिकाण आंदोलकांमध्ये काळा पाणी म्हणून कुप्रसिद्ध होते.
पोर्ट ब्लेअरमध्ये एक वेगळे तुरुंग, सेल्युलर जेल, तुरुंगवासासाठी बांधले गेले, जे ब्रिटिश भारतासाठी सायबेरियासारखेच होते. 26 डिसेंबर 2004 रोजी त्सुनामीच्या लाटांमुळे बेटावरील 6000 हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला.
अंदमान आणि निकोबार बेटांवरील जिल्हे
अंदमान आणि निकोबार बेटांवर तीन जिल्हे आहेत:-
- उत्तर आणि मध्य अंदमान जिल्हा
- दक्षिण अंदमान जिल्हा
- निकोबार जिल्हा
अंदमान आणि निकोबार बेटांवरील काही खास स्थळ
सेल्युलर जेल
ब्रिटिश सरकारने भारताच्या स्वातंत्र्यसैनिकांवर केलेल्या अत्याचाराचा मूक साक्षीदार म्हणून १८९७ मध्ये या कारागृहाची पायाभरणी करण्यात आली. या कारागृहात 694 सेल आहेत. या सेल बनवण्यामागचा उद्देश कैद्यांचा परस्पर संवाद रोखणे हा होता.
ऑक्टोपससारख्या सात फांद्या पसरलेल्या या विशाल कारागृहाचे आता फक्त तीन तुकडे उरले आहेत. कारागृहाच्या भिंतींवर शूर शहीदांची नावे लिहिली आहेत. याठिकाणी एक संग्रहालय देखील आहे जिथे स्वातंत्र्यसैनिकांवर अत्याचार करण्यात आलेली शस्त्रे पाहायला मिळतात.
Carbine-coves बीच
हिरव्यागार झाडांनी वेढलेला हा समुद्रकिनारा एक नयनरम्य ठिकाण आहे. येथे समुद्रात डुबकी मारून पाण्याखालील जगाचे निरीक्षण करता येते. येथून सूर्यास्ताचे अप्रतिम दृश्य खूपच आकर्षक दिसते. हा समुद्रकिनारा त्याच्या नैसर्गिक सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध आहे.
रॉस द्वीप – (नेताजी सुभाषचंद्र बोस द्वीप)
हे बेट ब्रिटिश वास्तुकलेच्या अवशेषांसाठी प्रसिद्ध आहे. रॉस बेट 200 एकरमध्ये पसरले आहे. फिनिक्स समुद्रातून बोटीने काही मिनिटांत रॉस बेटावर पोहोचता येते. सकाळी हे बेट पक्षीप्रेमींसाठी जणू स्वर्गच असते.
पिपोघाट फार्म
80 एकरांवर पसरलेले, पिपोघाट फार्म हे वनस्पती आणि प्राण्यांच्या दुर्मिळ प्रजातींसाठी ओळखले जाते. येथे आशियातील सर्वात जुने लाकूड कापण्याचे यंत्र छत्रीच्या गिरणीसारखे आहे.
बेरन बेट
येथे भारतातील एकमेव सक्रिय ज्वालामुखी आहे. हे बेट सुमारे ३ किलोमीटर परिसरात पसरले आहे. 28 मे 2005 रोजी येथील ज्वालामुखीचा उद्रेक झाला. तेव्हापासून आजतागायत त्यातून लाव्हा बाहेर पडत आहे.
दिगलीपूर
उत्तर अंदमान बेटांवर स्थित, निसर्गप्रेमींना ते आवडते. संत्री, तांदूळ आणि सागरी जीवनासाठी हे ठिकाण प्रसिद्ध आहे. येथील सॅडल पीक हे आजूबाजूच्या बेटांपासून सर्वात उंच बिंदू आहे, जे 732 मीटर उंच आहे. अंदमानची एकमेव नदी काल्पोंग येथून वाहते.
वाइपर बेट
इथे एकेकाळी गुलाम भारतातून आणलेल्या बंदिवानांना पोर्ट ब्लेअरजवळील वायपर बेटावर उतरवले जात होते. आता हे बेट पिकनिक स्पॉट म्हणून विकसित करण्यात आले आहे. येथे तुटलेले फाशीचे फासे निर्दयी भूतकाळाचे साक्षीदार म्हणून उभे आहेत. येथेच शेर अलीलाही फाशी देण्यात आली, ज्याने १८७२ मध्ये भारताचे गव्हर्नर जनरल लॉर्ड मेयो यांची हत्या केली होती.
हे सुद्धा वाचा –
