भिशी म्हणजे काय: भिशी (Bhishi) ही एक संज्ञा आहे जी सामान्यतः भारतात वापरली जाते आणि देशाच्या अनेक भागांमध्ये प्रचलित असलेल्या अनौपचारिक आर्थिक प्रणालीचा संदर्भ देते. हा समुदाय-आधारित कर्जाचा एक प्रकार आहे जो प्रामुख्याने अशा व्यक्तींद्वारे वापरला जातो ज्यांना औपचारिक बँकिंग प्रणालींमध्ये प्रवेश नाही किंवा विविध कारणांमुळे बँकांकडून कर्ज मिळू शकत नाही. या लेखात, आपण भिशी म्हणजे काय, याचा इतिहास, प्रकार, फायदे आणि नुकसान काय आहेत जाणून घेणार आहोत.
भिशी म्हणजे काय
भिशी ही भारतातील एक पारंपारिक आर्थिक प्रणाली आहे जिथे लोकांचा एक गट एक सामान्य निधी तयार करण्यासाठी नियमितपणे त्यांचे पैसे जमा करतो. समूहातील सदस्य निधीमध्ये गोळा केलेली एकरकमी रक्कम प्राप्त करण्यासाठी वळण घेतात, ज्यामुळे त्यांना त्यांच्या आर्थिक गरजा पूर्ण करण्यात मदत होते. पैसे वाचवण्याचा आणि कोणत्याही व्याजदराशिवाय कर्ज मिळवण्याचा भिशी हा लोकप्रिय मार्ग आहे.
भिसी, ज्याला चिट फंड म्हणूनही ओळखले जाते, हा रोटेटिंग सेव्हिंग्ज अँड क्रेडिट असोसिएशन (ROSCA) चा एक प्रकार आहे जो सामान्यतः भारतात वापरला जातो. सध्या भाषेत सांगायचे झाले तर हा अशा व्यक्तींचा समूह आहे जे एकत्र येतात आणि नियमित अंतराने, सामान्यतः मासिक ठराविक रक्कम देतात. गोळा केलेली एकूण रक्कम नंतर समूहातील एका सदस्याला कर्ज म्हणून दिली जाते, जी व्याजासह परतफेड केली जाते.
भिशीचा इतिहास
भिशी ही संकल्पना भारतात शतकानुशतके प्रचलित आहे. वेद आणि पुराण यांसारख्या प्राचीन ग्रंथांमध्ये याचा उल्लेख आहे. हे सुरुवातीला समाजातील गरजू सदस्यांना मदत करण्याचा एक मार्ग म्हणून वापरले जात असे. इंग्रजांनीही भिशीचे महत्त्व ओळखून ते चिट फंडाच्या रूपात आणले.
भिशी कशी चालते?
भिशी लोकांच्या गटाद्वारे पैसे जमा करण्याच्या साध्या तत्त्वावर कार्य करते. निधीमध्ये जमा झालेली रक्कम पूर्वनिर्धारित आदेशाच्या आधारे गटाच्या सदस्यांमध्ये वितरीत केली जाते. ज्या सदस्याला प्रथम पैसे मिळतात ते त्यांच्या वैयक्तिक गरजांसाठी ते वापरू शकतात, तर बाकीचे सदस्य प्रत्येकाला त्यांचा हिस्सा मिळेपर्यंत निधीमध्ये योगदान देत राहतात.
भिशीचे प्रकार
भारतात विविध प्रकारचे भिशी प्रचलित आहेत. त्यापैकी काही आहेत:
- निश्चित भिशी : या प्रकारच्या भिशीमध्ये जमा होण्याची रक्कम आणि वेळ आधीच ठरलेली असते.
- लिलाव भिशी : भिशी या प्रकारात सभासद आधी पैसे मिळवण्याच्या हक्कासाठी बोली लावतात.
- ऑनलाइन भिशी: या प्रकारच्या भिशीमध्ये, सदस्य वेबसाइट किंवा अॅपद्वारे ऑनलाइन भिशीमध्ये सहभागी होऊ शकतात.
- हायब्रीड भिशी: या प्रकारच्या भिशीमध्ये, सदस्य वैयक्तिकरित्या किंवा ऑनलाइन सहभागी होण्याचे निवडू शकतात.
भिशीचे फायदे
- कोणतेही व्याज दर नाहीत: भिशी सभासदांना कोणत्याही व्याजदराशिवाय कर्ज मिळविण्यात मदत करते.
- निधीसाठी सुलभ प्रवेश: सदस्य आपत्कालीन परिस्थितीत किंवा तातडीच्या आर्थिक गरजा असल्यास त्वरित निधी मिळवू शकतात.
- लवचिकता: भिशी सदस्यांना त्यांच्या आर्थिक क्षमतेनुसार योगदान देण्याची परवानगी देते.
- सामाजिक परस्परसंवाद: भिशी सदस्यांना सामाजिक आणि नातेसंबंध निर्माण करण्याची संधी प्रदान करते.
भिशीचे नुकसान
- डिफॉल्ट जोखीम: जर सदस्य त्यांच्या वाट्याचे पैसे देण्यास अयशस्वी ठरला, तर त्यामुळे भिशी चक्रात व्यत्यय येऊ शकतो.
- फसवणुकीचा धोका: भिशीचे योग्य व्यवस्थापन न केल्यास फसवणूक होण्याचा धोका असतो.
- पारदर्शकतेचा अभाव : भिशी व्यवस्थापनात पारदर्शकतेचा अभाव असल्याने सभासदांमध्ये अविश्वास निर्माण होऊ शकतो.
निष्कर्ष (Conclusion)
पैसे वाचवण्याचा आणि कोणत्याही व्याजदराशिवाय कर्ज मिळवण्याचा भिशी हा लोकप्रिय मार्ग आहे. हे शतकानुशतके भारतात प्रचलित आहे आणि आर्थिक सहाय्याचा एक विश्वासार्ह स्रोत असल्याचे सिद्ध झाले आहे. तथापि, भिशीचे योग्य व्यवस्थापन करणे आणि कोणताही धोका टाळण्यासाठी पारदर्शकता सुनिश्चित करणे महत्त्वाचे आहे. एकंदरीत, पारंपारिक बँकिंग प्रणालीला पर्याय शोधणाऱ्यांसाठी भिशी हे एक उपयुक्त आर्थिक साधन ठरू शकते.
संबंधित लेख पहा:
