दादा कोंडके (Dada Kondke) (जन्म – ८ ऑगस्ट १९३२; मृत्यू – १४ मार्च १९९८) एक भारतीय अभिनेता आणि चित्रपट निर्माता होते. त्यांचे नाव कृष्णा कोंडके होते. ते मराठी चित्रपटसृष्टीतील सर्वात प्रसिद्ध व्यक्तिमत्त्वांपैकी एक होते, जे चित्रपटांमधील त्यांच्या डबल मीनिंग भाषेसाठी विशेष प्रसिद्ध होते. कोंडके यांचा जन्म मुंबईतील मोरबाग भागातील किराणा दुकान आणि चाळींचे मालक असलेल्या कुटुंबात झाला. त्यांचे कुटुंबीय बॉम्बे डाईंगच्या गिरणी कामगारांना हाताळणारे फोरमॅन होते.
प्रारंभिक जीवन
कोंडके यांना “दादा” असे संबोधले जात असे, एक सन्माननीय मराठी संज्ञा ज्याचा अर्थ “मोठा भाऊ” होता, ज्यामुळे त्यांचे लोकप्रिय नाव दादा कोंडके पडले. कोंडके यांचा जन्म मुंबईतील लालबागजवळील नायगाव येथील चाळीतील सूतगिरणी कामगारांच्या कोळी कुटुंबात झाला. त्यांचे कुटुंब मूळचे पुण्याजवळील पूर्वीच्या भोर राज्यातील इंगवली गावातले. कोंडके आणि त्यांच्या स्थलांतरित कुटुंबाचा त्यांच्या ग्रामीण मुळांशी जवळचा संबंध आहे. कोंडके हे लहानपणी एक उग्र मुल होते ज्याने नंतर आपला बाजार नावाच्या स्थानिक किराणा दुकानात नोकरी केली.
दुर्दैवी घटनांमुळे त्याने त्याच्या जवळचे बहुतेक कुटुंब गमावले आणि दुःखाच्या प्रक्रियेने त्याला खोलवर बदलले. या घटनांमुळे त्याला जीवनाच्या हलक्या बाजूंवर अधिक लक्ष केंद्रित केले आणि लोकांना हसवले. कोंडके यांनी आपल्या मनोरंजन कारकिर्दीची सुरुवात एका बँडद्वारे केली आणि नंतर रंगमंचावर अभिनेता म्हणून काम केले. नाटक कंपन्यांसाठी काम करत असताना, कोंडके यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात दौरे केले ज्यामुळे त्यांना स्थानिक लोकांची मनोरंजनाची आवड समजून घेण्यात मदत झाली.
करिअर
दादा कोंडके हे काँग्रेस पक्षाच्या स्वयंसेवक संघटनेच्या सेवा दलाच्या सांस्कृतिक कार्यात सहभागी होते, जिथे त्यांनी नाटकांमध्ये काम करण्यास सुरुवात केली. या काळात लेखक वसंत सबनीस यांच्यासह विविध मराठी रंगभूमीवरील व्यक्तिमत्त्वांशी संपर्क आला. नंतर कोंडके यांनी स्वतःची थिएटर कंपनी सुरू केली आणि सबनीस यांच्याकडे नाटकाची स्क्रिप्ट तयार केली.
सबनीस यांनी खानखानपूरचा राजा या चित्रपटातील दादांच्या अभिनयाचे कौतुक केले आणि आधुनिक मराठी भाषेतील तमाशा किंवा लोकनाट्य लिहिण्याचे मान्य केले. नाटकाचे नाव होते ‘माझी इच्छा पूर्ण करा’. या नाटकाने महाराष्ट्रभर 1500 हून अधिक शो केले आणि दादांना स्टार बनवले. ‘माझी इच्छा पूर्ण करा’ याने कोंडके यांना प्रकाशझोतात आणले आणि 1969 मध्ये त्यांनी भालजी पेंढारकर यांच्या ‘तांबडी माटी’ या चित्रपटातील भूमिकेद्वारे मराठी चित्रपटांमध्ये पदार्पण केले ज्याला मराठीतील सर्वोत्कृष्ट चित्रपटाचा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाला. त्यानंतर 1971 मध्ये सोनगड्यातून ते निर्माता झाले.
‘सोंगाड्या’ हा चित्रपट वसंत सबनीस लिखित कथेवर आधारित होता आणि त्याचे दिग्दर्शन गोविंद कुलकर्णी यांनी केले होते. दादा कोंडके यांनी स्वत:ला नाम्या, कलावती (उषा चव्हाण यांनी साकारलेली) एक नर्तकी असलेल्या ग्लॅमरला आकर्षित करणारी साधी व्यक्ती म्हणून कास्ट केले. या चित्रपटात निळू फुले, गणपत पाटील, संपत निकम आणि रत्नमाला या प्रमुख व्यक्तिरेखा साकारल्या होत्या. कोंडकेने सोंगाड्यातील आपली टीम कायम ठेवली आणि त्याचा पुढचा हिट ‘एकटा जीव सदाशिव’ला दिला.
दादा कोंडके यांच्या कथा-ओळी नेहमीच खालच्या स्तरावरील व्यवसायात गुंतलेल्या साध्या माणसांवर आधारित होत्या. उदाहरणार्थ, कोंडके यांनी आळी अंगावरमध्ये धोबी (लँड्री मॅन), सोनगड्यात गरीब शेतकरी आणि पांडू हवालदारमध्ये एक पोलीस हवालदार म्हणून चित्रित केले. कोंडके हे अभिनेते, तंत्रज्ञ आणि पार्श्वगायकांच्या एकाच संघाचा वापर करून यशाच्या सूत्राची पुनरावृत्ती करण्यासाठी ओळखले जातात जे त्यांना त्यांच्या पहिल्या चित्रपटातून मिळाले होते.
हे सुद्धा वाचा –
