भारतात, बंगालच्या उपसागरातून आणि अरबी समुद्रातून उठणारे मान्सूनचे ढग जेव्हा उत्तरेकडे सरकतात, तेव्हा हिमालयाच्या प्रदेशात ढगफुटी (Cloudburst) होण्याची शक्यता असते. भारतात ढगफुटीची सर्वाधिक घटना हिमाचल प्रदेशात होतात. या लेखात आपण ढगफुटी म्हणजे काय आणि त्यामागील कारण जाणून घेणार आहोत.
ढगफुटी म्हणजे काय
ढगफुटी (Cloudburst) हा पावसाचा तीव्र प्रकार आहे. पावसासोबतच कधी कधी गारपीटही या प्रकारात होते. ढगफुटीमुळे साधारणपणे काही मिनिटे मुसळधार पाऊस पडतो, परंतु या अल्प कालावधीत संबंधित परिसरात पूरसदृश परिस्थिती निर्माण होते. वैज्ञानिक भाषेत, ढगफुटी हा एक तांत्रिक शब्द आहे, ज्याचा अर्थ ‘अचानक मुसळधार पाऊस’ असा आहे. भारतीय हवामान खात्याच्या नियमांनुसार, एका तासात 100 मिमी पाऊस पडल्यास त्याला ढगफुटी म्हणतात.
ढगफुटी हा सहसा पृथ्वीपासून 15 किमी उंचीवर होतो. त्यामुळे सुमारे 100 मिमी प्रति तास या वेगाने पाऊस पडतो. 2 सेंटीमीटरपेक्षा जास्त पाऊस काही मिनिटांत पडतो, ज्यामुळे प्रचंड प्रमाणात नुकसान होऊ शकते. सर्वसाधारणपणे, जमिनीपासून 12 ते 15 किमी उंचीवर पडणारा मुसळधार पाऊस ढगफुटी समजला जातो. अधिक सोप्या भाषेत, ढगफुटी म्हणजे एका लहान भागात कमी कालावधीत भरपूर पाऊस पडण्याची घटना होय.
ढगफुटी म्हणजे एखाद्या ठिकाणी आकाशातून मुसळधार पाऊस पडण्याची घटना. ढगफुटीमुळे त्या भागात पूरसदृश परिस्थिती निर्माण होते. कुठेही ढगफुटी होते जेव्हा जास्त आर्द्रता असलेले ढग एकाच ठिकाणी राहतात आणि तेथे उपस्थित असलेले पाण्याचे थेंब एकत्र मिसळतात. त्यांच्या वजनामुळे ढगांची घनता वाढते आणि मुसळधार पाऊस पडतो. असे मानले जाते की जेथे ढग फुटतात तेथे 100 किमी वेगाने पाऊस पडू शकतो.
हवामानशास्त्रानुसार, जेव्हा आकाशात ढग भरपूर आर्द्रता म्हणजेच पाणी घेऊन फिरतात आणि त्यांच्या मार्गात अडथळा निर्माण होतो, तेव्हा अचानक ते ढग फुटतात. अशा परिस्थितीत एका मर्यादित क्षेत्रात अनेक लाख लिटर पाणी एकाच वेळी पृथ्वीवर पडते, त्यामुळे त्या भागात अचानक पूर येतो.
हे सुद्धा वाचा-
