दिव्यांगत्वास कारणीभूत असलेले दोष जन्मापासून वारशाने मिळू शकतात किंवा एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनकाळात असे काही अपघात होऊ शकतात. या लेखात आपण दिव्यांग म्हणजे काय जाणून घेणार आहोत.
दिव्यांग म्हणजे काय
दिव्यांग ही अशी स्थिती आहे ज्यामध्ये शरीराचा एक किंवा अधिक भाग किंवा अवयव योग्यरित्या किंवा पूर्णपणे कार्य करत नाही. दिव्यांग ही अशी कोणतीही स्थिती आहे ज्यामुळे एखाद्या व्यक्तीला काही क्रिया करणे किंवा त्यांच्या सभोवतालच्या जगाशी प्रभावीपणे संवाद साधणे अधिक कठीण होते. दिव्यांग म्हणजे असा व्यक्ति ज्याच्या शारीरिक एका किंवा अधिक अंगाच्या कमतरतेमुळे त्याच्या शारीरिक कार्यावर, गतिशीलता, कौशल्य किंवा तग धरण्यावर मर्यादा पडते.
दिव्यांग म्हणजेच अपंग होय. शरीराच्या एखाद्या अंगाच्या कमतरतेमुळे जेव्हा अपंग व्यक्ति बाकी अंगाचा त्याचा पर्याय म्हणून वापर करतो तेव्हा दुसरे अंग हे ‘दिव्य’ काम करते, (जसे- जर कोणी आंधळा असेल तर त्याचे कान तीक्ष्ण असतात व त्याचे हात योग्य स्पर्श ओळखतात) म्हणून ‘दिव्यांग’ हा शब्द त्यांना देण्यात आला. तसेच अपंग व्यक्तीच्या अंगी हिन भावना निर्माण होऊ नये आणि त्यांना सन्मानाची वागणूक मिळावी म्हणून ‘दिव्यांग’ हा शब्द त्यांना देण्यात आला आहे.
दिव्यांग व्यक्तीच्या इतर शारीरिक अपंगत्वांमध्ये दैनंदिन जीवनातील इतर पैलूंवर मर्यादा घालणाऱ्या दोषांचा समावेश होतो, जसे की श्वसनाचे विकार, अंधत्व, अपस्मार आणि झोपेचे विकार. दिव्यांग व्यक्तींच्या हक्कांवरील संयुक्त राष्ट्राच्या अधिवेशनात अपंगत्वाची व्याख्या खालीलप्रमाणे आहे:
“दीर्घकालीन शारीरिक, मानसिक, बौद्धिक किंवा संवेदनात्मक कमजोरी जे विविध अडथळ्यांसह परस्परसंवादात इतरांबरोबर समान आधारावर समाजात पूर्ण आणि प्रभावी सहभागास अडथळा आणू शकतात”. (“Long-term physical, mental, intellectual or sensory impairments which in interaction with various barriers may hinder full and effective participation in society on an equal basis with others”.)
दिव्यांगाच्या प्रकारामध्ये अदृश्य अपंगत्व, किंवा लपलेले अपंगत्व हे अपंगत्व आहे जे लगेच स्पष्ट दिसत नाही. बौद्धिक अपंगत्व, Autism Spectrum Disorder, Attention Deficit Hyperactivity Disorder, मानसिक विकार, दमा, एपिलेप्सी, ऍलर्जी, मायग्रेन, संधिवात आणि क्रॉनिक थकवा सिंड्रोम ही अदृश्य अपंगत्वाची काही उदाहरणे आहेत.
जे लोक व्हीलचेअर वापरतात ते इमारतीच्या पायऱ्या वर किंवा खाली चालू शकत नाहीत. त्यांना इमारतीमध्ये जाण्यासाठी आणि फिरण्यासाठी रॅम्प आणि लिफ्ट वापरण्याची आवश्यकता आहे. रुंद दरवाजे आणि प्रवेशयोग्य शौचालये देखील शारीरिक अपंग लोकांसाठी वापरण्यास सुलभ करतात. अपंग लोकांबद्दल पूर्वग्रह सामान्य आहे. याला कधीकधी ‘अक्षमता’ म्हणतात. असा पूर्वग्रह असलेल्या लोकांना सक्षमकेंद्री म्हणतात.
हे सुद्धा वाचा-
