आपण या आर्टिकल मध्ये महाराष्ट्रातील समाजसुधारक डॉ. बाबा आमटे (1914-2008) यांची संपूर्ण माहिती सोप्या मराठी भाषेत जाणून घेणार आहोत. जर तुम्हाला Dr. Baba Amte बद्दल पुरेशी माहिती नसेल तर नक्की हे आर्टिकल पूर्ण वाचा.
डॉ. बाबा आमटे कोण होते (मराठी माहिती)
डॉ. बाबा आमटे हे भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित आणि प्रभावशाली समाजसेवक होते. त्यांनी आपले जीवन गरिबांच्या सेवेसाठी समर्पित केले, विशेषत: कुष्ठरोग झालेल्यांच्या सेवेसाठी. त्यांनी कुष्ठरोगी आणि इतर उपेक्षित गटांसाठी आनंदवन या स्वयंपूर्ण समुदायाची स्थापना केली. नर्मदा बचाव आंदोलनासारख्या पर्यावरण आणि मानवी हक्कांसाठीही त्यांनी लढा दिला. त्यांना पद्मविभूषण, गांधी शांतता पुरस्कार आणि रॅमन मॅगसेसे पुरस्कारासह अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले. त्यांना भारताचे आधुनिक गांधी मानले जाते.
प्रारंभीक जीवन आणि शिक्षण
डॉ. बाबा आमटे यांचा जन्म 26 डिसेंबर 1914 रोजी हिंगणघाट, महाराष्ट्र येथे मुरलीधर देविदास आमटे म्हणून झाला. ते एका श्रीमंत ब्राह्मण कुटुंबातील होते आणि त्यांना बालपण लाभले. त्याला शिकार आणि खेळाची आवड होती आणि त्याच्याकडे पँथर स्किन कुशन असलेली सिंगर स्पोर्ट्स कार होती. 1936 मध्ये त्यांनी कायद्याची पदवी घेतली आणि वर्धा येथे यशस्वी कायदेशीर सराव सुरू केला.
डॉ. बाबा आमटे वर गांधीवादाचा प्रभाव
डॉ. बाबा आमटे यांच्यावर महात्मा गांधींच्या अहिंसा आणि सामाजिक न्यायाच्या तत्त्वज्ञानाचा खूप प्रभाव होता. ते 1942 मध्ये भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत सामील झाले आणि ब्रिटिश सरकारने अटक केलेल्या अनेक स्वातंत्र्यसैनिकांचा बचाव केला. त्यांनी महाराष्ट्रातील सेवाग्राम, गांधींच्या आश्रमातही काही काळ घालवला, जिथे त्यांनी चरखा वापरून सूत कातणे आणि खादी घालणे शिकले.
डॉ. बाबा आमटे यांचे कुष्ठरुग्णांसाठी कार्य
डॉ. बाबा आमटे यांच्या शेताजवळ प्रगत कुष्ठरोगाने ग्रस्त असलेल्या एका माणसाला भेटल्यावर त्यांचे आयुष्य बदलून गेले. त्या माणसाची अवस्था पाहून त्याला धक्का बसला आणि त्याने त्याला मदत करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी कुष्ठरोगाचा अभ्यास केला, कुष्ठरोगाच्या दवाखान्यात काम केले आणि कलकत्ता स्कूल ऑफ ट्रॉपिकल मेडिसिनमध्ये या रोगाचा कोर्स केला.
1949 मध्ये, त्यांनी आनंदवन (जॉय ऑफ जॉय) ची स्थापना केली, एक आश्रम कुष्ठरोग्यांच्या उपचार, पुनर्वसन आणि सक्षमीकरणासाठी समर्पित आहे. त्यांचा असा विश्वास होता की कुष्ठरोग ही केवळ एक वैद्यकीय समस्या नाही तर एक सामाजिक कलंक देखील आहे जो रुग्णांना वेगळा आणि भेदभाव करतो. त्यांना शिक्षण, प्रशिक्षण आणि रोजगाराच्या संधी देऊन त्यांचा सन्मान आणि स्वावलंबन पुनर्संचयित करायचे होते.
आरोग्य सेवा, कृषी, लघुउद्योग आणि संवर्धन या क्षेत्रातील विविध कार्यक्रमांसह आनंदवन लवकरच स्वयंपूर्णता आणि टिकाऊपणाचे मॉडेल बनले. याने अपंग, अनाथ, आदिवासी आणि इतर उपेक्षित गटांनाही सेवा दिली. डॉ. बाबा आमटे यांच्या पत्नी साधनाताई आमटे आणि त्यांची मुले प्रकाश आमटे आणि विकास आमटे हे देखील त्यांच्या कार्यात सहभागी झाले आणि डॉक्टर झाले.
इतर सामाजिक कारणे
डॉ बाबा आमटे हे केवळ कुष्ठरोगाशीच संबंधित नव्हते, तर गरीब आणि पीडितांवर परिणाम करणाऱ्या इतर सामाजिक समस्यांबाबतही डॉ. ते पर्यावरणवाद आणि धार्मिक सहिष्णुतेचे पुरस्कर्ते होते. त्यांनी नर्मदा नदीवर मोठ्या धरणांच्या बांधकामाला विरोध केला, ज्यामुळे लाखो लोक विस्थापित होतील आणि त्यांचे जीवनमान आणि संस्कृती नष्ट होईल. ते 1990 मध्ये नर्मदा बचाव आंदोलन (नर्मदा वाचवा) मध्ये सामील झाले आणि धरणांविरोधात अनेक आंदोलने आणि रॅलींचे नेतृत्व केले.
त्यांनी आदिवासी, दलित, महिला आणि अल्पसंख्याकांच्या हक्कांचे समर्थन केले. त्यांनी अण्वस्त्रे, जातीय हिंसाचार, जातीय भेदभाव आणि मानवी हक्कांचे उल्लंघन यांच्या विरोधात विविध शांतता चळवळी आणि मोहिमांमध्ये भाग घेतला. त्यांनी अनेक तरुणांना त्यांच्या सामाजिक कार्यात आणि कार्यात सहभागी होण्यासाठी प्रेरित केले.
पुरस्कार आणि ओळख
डॉ. बाबा आमटे यांना त्यांच्या मानवतावादी कार्यासाठी आणि समाजसेवेसाठी अनेक पुरस्कार आणि मान्यता मिळाली. त्यापैकी काही आहेत:
- पद्मश्री (1971)
- रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार (1985)
- Padma Vibhushan (1986)
- United Nations Prize in the Field of Human Rights (1988)
- Templeton Prize (1990)
- Right Livelihood Award (1991)
- Gandhi Peace Prize (1999)
- Dr. Ambedkar International Award (1999)
- महाराष्ट्र भूषण (2004)
भारत आणि परदेशातील अनेक विद्यापीठांकडून त्यांना मानद डॉक्टरेटही मिळाली.
मृत्यू आणि वारसा
डॉ. बाबा आमटे यांचे ९ फेब्रुवारी २००८ रोजी आनंदवन येथे वयाच्या ९३ व्या वर्षी निधन झाले. ते अनेक वर्षांपासून रक्ताच्या कर्करोगाने त्रस्त होते. वैद्यकीय संशोधनासाठी शरीर दान करण्याची त्यांची शेवटची इच्छा होती.
डॉ. बाबा आमटे यांनी करुणा, धैर्य आणि सेवेचा वारसा सोडला जो आजही जगभरातील लाखो लोकांना प्रेरणा देत आहे. त्यांचे कार्य त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांनी आणि अनुयायांनी चालवले आहे
हे सुद्धा वाचा –
