आपण या आर्टिकल मध्ये महाराष्ट्रातील समाजसुधारक डॉ. प्रकाश आमटे यांची संपूर्ण माहिती सोप्या मराठी भाषेत जाणून घेणार आहोत. जर तुम्हाला Dr. Prakash Amte बद्दल पुरेशी माहिती नसेल तर नक्की हे आर्टिकल पूर्ण वाचा.
डॉ. प्रकाश आमटे कोण आहेत
डॉ. प्रकाश आमटे हे महाराष्ट्र, भारतातील एक सामाजिक कार्यकर्ते आहेत, ज्यांनी गडचिरोली जिल्ह्यातील दुर्गम जंगलातील आदिवासी लोक आणि वन्यजीवांच्या सेवेसाठी आपले जीवन समर्पित केले आहे. ते दिग्गज सामाजिक कार्यकर्ते बाबा आमटे यांचे पुत्र आहेत, ज्यांनी कुष्ठरोगी आणि समाजातील इतर उपेक्षित घटकांच्या पुनर्वसनासाठी आनंदवन या समुदायाची स्थापना केली. डॉ. प्रकाश आमटे आणि त्यांच्या पत्नी डॉ. मंदाकिनी आमटे यांना त्यांच्या मानवतावादी कार्यासाठी 2008 मध्ये कम्युनिटी लीडरशिपसाठी प्रतिष्ठित रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार आणि 2002 मध्ये पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.
डॉ. प्रकाश आमटे यांचे कार्य
1973 मध्ये, डॉ. प्रकाश आमटे यांनी हेमलकसा या दंडकारण्य जंगलाच्या मध्यभागी असलेल्या गावात स्थलांतरित करून लोक बिरादरी प्रकल्प सुरू केला, जो आदिवासी लोकांच्या विकासासाठी एक प्रकल्प आहे, ज्यात बहुतेक माडिया गोंड होते. आदिवासी अत्यंत गरिबी, निरक्षरता, कुपोषण आणि अंधश्रद्धेत जगत होते. त्यांना आरोग्य सेवा, शिक्षण किंवा कोणत्याही मूलभूत सुविधांची उपलब्धता नव्हती. वन कंत्राटदार, सावकार आणि शिकारी अशा बाहेरच्या लोकांकडूनही त्यांचे शोषण होते.
डॉ. प्रकाश आमटे यांनी एका झोपडीत काही औषधे आणि उपकरणे घेऊन एक छोटासा दवाखाना सुरू केला. आपल्या कार्यात त्यांनी अनेक आव्हाने आणि संकटांचा सामना केला. त्याला आदिवासींच्या भीती आणि अविश्वासावर मात करावी लागली, जे सुरुवातीला त्याला बाहेरचे आणि चेटकीण मानायचे. त्याला वीज किंवा योग्य उपकरणांशिवाय आपत्कालीन शस्त्रक्रिया कराव्या लागल्या. त्याला साप चावणे, प्राण्यांचे हल्ले, संसर्गजन्य रोग आणि गुंतागुंतीची प्रसूती यांचा सामना करावा लागला. त्याला कठोर हवामान, वारंवार येणारे पूर, मलेरियाचा उद्रेक आणि नक्षलवादी हिंसाचार यांचाही सामना करावा लागला.
हळूहळू त्यांनी आदिवासींना सहानुभूती आणि सन्मानाने वागवून त्यांचा विश्वास आणि आदर जिंकला. त्यांची भाषा, संस्कृती आणि चालीरीतीही तो शिकला. त्यांनी त्यांना त्यांच्या कामात सहभागी करून घेतले आणि त्यांना आरोग्य कर्मचारी, शिक्षक आणि स्वयंसेवक म्हणून प्रशिक्षित केले. त्यांनी त्यांच्या क्लिनिकचा विस्तार लोक बिरादरी प्रकल्प डावखाना या 40 बेडच्या हॉस्पिटलमध्ये केला, जे दरवर्षी सुमारे 40,000 लोकांना मोफत आरोग्य सेवा पुरवते.
त्यांनी लोक बिरादरी प्रकल्प आश्रमशाळा ही निवासी शाळाही सुरू केली, ज्यामध्ये ६०० हून अधिक विद्यार्थी, रहिवासी आणि दिवसाचे अभ्यासक आहेत. शाळेमध्ये आदिवासी मुलांना व्यावसायिक प्रशिक्षण आणि अभ्यासक्रमेतर उपक्रमांसह दर्जेदार शिक्षण दिले जाते.
आमटे यांचे अ‍ॅनिमल पार्क
डॉ.प्रकाश आमटे हे प्राणीप्रेमी आणि संवर्धनवादी देखील आहेत. शिकारी किंवा गावकऱ्यांकडून जखमी झालेल्या किंवा अनाथ झालेल्या अनेक वन्य प्राण्यांना त्यांनी वाचवले आहे आणि त्यांचे पुनर्वसन केले आहे. त्यांनी हेमलकसा येथे आमटेचे अ‍ॅनिमल पार्क नावाचे प्राणी अभयारण्य तयार केले आहे, जिथे ते बिबट्या, अस्वल, हायना, मगरी, साप, माकडे आणि पक्षी असे विविध प्राणी ठेवतात. प्राण्यांना कुटुंबातील सदस्य मानले जाते आणि त्यांच्याभोवती फिरण्याचे स्वातंत्र्य आहे. डॉ. प्रकाश आमटे देखील आदिवासींना वन्यजीव संरक्षण आणि सहजीवनाचे महत्त्व शिकवतात.
वारसा
डॉ. प्रकाश आमटे यांच्या कार्याने हेमलकसा आणि त्यापलीकडील हजारो आदिवासी आणि प्राण्यांचे जीवन बदलले आहे. त्यांनी अनेक लोकांना त्यांच्या कार्यात सामील होण्यासाठी आणि त्यांच्या दृष्टीला पाठिंबा देण्यासाठी प्रेरित केले आहे. त्यांची मुले दिगंत आणि अनिकेतही त्यांच्या आई-वडिलांना त्यांच्या कामात मदत करत आहेत. प्रकाशवाट, रानमित्र आणि डॉ प्रकाश बाबा आमटे: द रिअल हिरो यांसारख्या अनेक पुस्तके, माहितीपट आणि चित्रपटांमध्ये त्यांची जीवनकथा चित्रित करण्यात आली आहे.
डॉ. प्रकाश आमटे हे खरे हिरो आहेत ज्यांनी धैर्य, समर्पण आणि करुणेने जगात बदल घडवू शकतो हे दाखवून दिले. प्रेम आणि आदराने मानवतेची आणि निसर्गाची सेवा करू इच्छिणाऱ्या सर्वांसाठी तो आदर्श आहे.
पुरस्कार व सन्मान
डॉ . प्रकाश मुरलीधर आमटे यांनी आदिवासी विभागात चालविलेल्या मानवतावादी कार्याबद्दल विविध पुरस्कारांनी त्यांना सन्मानित करण्यात आले आहे .
- सन १९९२ : कुसुमाग्रज प्रतिष्ठान नाशिककडून गोदावरी गौरव पुरस्कार
- सन १९९५ : मोनॅको देशाच्या सरकारने प्रकाश व मंदाकिनी आमटे यांच्या सन्मानार्थ त्यांच्यावर टपाल तिकीट काढले
- सन २००२ : भारत सरकारकडून ‘ पद्मश्री ‘ पदवी प्रदान
- सन २००८ : डॉ . मंदाकिनी आमटेंसह सामाजिक नेतृत्वासाठीचा रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार
- सन २००९ : गॉडफ्रे फिलीप्स लाईफटाईम अचिव्हमेंट अवॉर्ड
- सन २०१२ : लोकमान्य टिळक पुरस्कार
- सन २०१४ : मदर टेरेसा पुरस्कार
हे सुद्धा वाचा –
