आपण या आर्टिकल मध्ये महाराष्ट्रातील समाजसुधारक इंदिराबाई हळबे यांची संपूर्ण माहिती सोप्या मराठी भाषेत जाणून घेणार आहोत. जर तुम्हाला Indirabai Halbe यांच्याबद्दल पुरेशी माहिती नसेल तर नक्की हे आर्टिकल पूर्ण वाचा.
मातृमंदिर संस्थेची स्थापना इंदिराबाई हळबे म्हणजेच ‘मावशी’ यांनी १९५४ मध्ये रत्नागिरी जिल्ह्यातील देवरूखसारख्या दुर्गम भागात केली. गुरांच्या गोठ्यात केवळ दोन खाटा असलेली प्रसूती सुविधा तिने सुरू केली. तरुणपणीच आपल्या पती आणि मुलीच्या दु:खद निधनाने दु:खी झालेल्या इंदिराबाई धैर्याने उभ्या राहिल्या आणि साने गुरुजींच्या सेवाभावी, करुणामय विचारांनी प्रेरित होऊन मानवतेच्या सेवेत आपले जीवन व्यतीत करण्याचा निर्णय घेतला.
नागपुरातील कमलताई हॉस्पिटलच्या मार्गदर्शनाखाली नर्सिंगचे प्रशिक्षण घेऊन तिने देवरूख येथे छोटे प्रसूती केंद्र सुरू केले. गरीब, दलित, उपेक्षितांच्या गरजांवर काम करण्याचे ध्येय ठेवा. त्यात जाती धर्माला स्थान नाही. देवरूख परिसरात त्यावेळी रस्ते, वीज, नागरी सुविधा नव्हत्या. ज्या लोकांना त्याची सेवा आवडली नाही त्यांनी त्यांचा बहिष्कार केला होता. मात्र, ही परिस्थिती धीराने सहन करत इंदिराबाईंनी दुर्गम खेड्यात प्रसूती सेवा सुरू ठेवली.
इंदिराबाई हळबे
इंदिराबाई हळबे ‘मावशी’ म्हणून प्रसिद्ध आहेत. इंदिराबाईंचा जन्म 1914 मध्ये माझगाव, जिल्हा रत्नागिरी येथे झाला. त्यांचे पती रघुनाथ हळबे यांचे अकाली निधन झाले. मावशींना बराच काळ संततीसुख मिळाले नाही. त्यांची संतती अकाली मरण पावली. अशा हलाखीच्या परिस्थितीत तिने नागपुरातील कमलाबाई हॉस्पेट चालवल्या जाणाऱ्या प्रसूती संघात परिचारिका म्हणून प्रशिक्षण घेतले.
इंदिराबाई हळबे ‘ मावशी ‘ या नावाने आपणास सुपरिचित आहेत. इंदिराबाईंचा जन्म १९१४ मध्ये माजगाव, जिल्हा रत्नागिरी येथे झाला. पती रघुनाथ हळबे यांचे अकाली निधन झाले. मावशींना अपत्यसुखही फार काळ लाभले नाही. त्यांची अपत्येही अकालीच निर्वातली. अशा सगळीकडून झाकोळलेल्या परिस्थितीत त्यांनी नागपूर येथे कमलाबाई होस्पेट यांनी चालविलेल्या मातृसेवा संघात परिचारिकेचे प्रशिक्षण घेतले.
सामाजिक कार्य
मध्य प्रदेशातील एका खेड्यात परिचारिकेच्या कामाचा त्यांनी प्रत्यक्ष अनुभव घेतला. पुढे त्या देवरुख येथे स्थायिक झाल्या. देवरुख हीच त्यांची कर्मभूमी ठरली. सन १९५४ मध्ये त्यांनी देवरुख येथे ‘ मातृमंदिर ‘ ही संस्था सुरू केली. मातृमंदिराशी संलग्न अशा इस्पितळाचीही त्यांनी स्थापना केली. ‘ गोकुळ ‘ या अनाथालयाच्या स्थापनेचे श्रेय त्यांनाच द्यावे लागते. बालवाड्या, पाळणाघर, महिला गृह वस्तू भांडार, वसतिगृहे यांसारख्या माध्यमातून मातृमंदिर ही संस्था विस्तारली.
मातृमंदिर संस्थेच्या वतीने इंदिराबाईंनी तंत्रशिक्षण शाळेचीही उभारणी केली. मातृमंदिराच्या परिसरात त्यांनी कुटिरोद्योगांचीही स्थापना केली. सन १९७५ मध्ये महाराष्ट्र शासनाने ‘ दलित मित्र ‘ ही पदवी देऊन मावशींच्या कार्याचा गौरव केला. पुढे १९७७ मध्ये त्यांना ‘ फाय फाऊंडेशन’चा पुरस्कार मिळाला. सन १९८९ मध्ये बजाज फाउंडेशनच्या ‘ जानकीदेवी बजाज ‘ या पुरस्कारानेही त्यांना सन्मानित केले गेले.
हे सुद्धा वाचा –
