आपण या आर्टिकल मध्ये महाराष्ट्रातील समाजसुधारक कर्मवीर दादासाहेब गायकवाड (1902-1971) यांची संपूर्ण माहिती सोप्या मराठी भाषेत जाणून घेणार आहोत. जर तुम्हाला Karmaveer Dadasaheb Gaikwad बद्दल पुरेशी माहिती नसेल तर नक्की हे आर्टिकल पूर्ण वाचा.
कर्मवीर दादासाहेब गायकवाड कोण होते (माहिती मराठी)
कर्मवीर दादासाहेब गायकवाड, ज्यांना भाऊराव कृष्णराव गायकवाड म्हणूनही ओळखले जाते, हे एक भारतीय राजकारणी आणि सामाजिक कार्यकर्ते होते ज्यांनी समाजातील शोषित आणि उपेक्षित वर्गाच्या उन्नतीसाठी आपले जीवन समर्पित केले. ते डॉ. बी.आर. यांचे जवळचे सहकारी आणि अनुयायी होते. आंबेडकर, भारतीय राज्यघटनेचे प्रमुख शिल्पकार आणि दलित चळवळीचे नेते. ते रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडियाचे संस्थापक सदस्य आणि लोकसभा आणि राज्यसभेतील संसद सदस्य देखील होते. त्यांना 1968 मध्ये भारत सरकारने पद्मश्री पुरस्काराने आणि 2002 मध्ये स्मरणार्थ तिकीट देऊन सन्मानित केले.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
गायकवाड यांचा जन्म १५ ऑक्टोबर १९०२ रोजी महाराष्ट्रातील नाशिक जिल्ह्यातील आंबे गावात जातीव्यवस्थेमुळे अस्पृश्य समजल्या जाणाऱ्या महार कुटुंबात झाला. त्याला लहानपणापासूनच भेदभाव आणि अपमानाचा सामना करावा लागला, परंतु त्याने स्वाभिमान आणि न्यायाची तीव्र भावना देखील विकसित केली. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण गावातच झाले आणि नंतर उच्च शिक्षणासाठी ते नाशिकला गेले. त्यांनी H.P.T.मधून पदवी प्राप्त केली. 1927 मध्ये कला महाविद्यालय आणि नंतर बॉम्बे पशुवैद्यकीय महाविद्यालयात प्रवेश घेतला. १९३४ मध्ये त्यांनी मुंबई विद्यापीठातून कायद्याची पदवीही घेतली.
सामाजिक आणि राजकीय सक्रियता
जातीय अत्याचार आणि सामाजिक विषमतेच्या बंधनातून दलितांच्या सुटकेचा पुरस्कार करणाऱ्या डॉ. आंबेडकरांच्या शिकवणीचा आणि लेखनाचा गायकवाड यांच्यावर खूप प्रभाव होता. ते आंबेडकरांच्या चळवळीत सामील झाले आणि त्यांचे विश्वासू लेफ्टनंट बनले. महाड सत्याग्रह (1927), काळाराम मंदिर प्रवेश सत्याग्रह (1930), पूना करार (1932), आणि स्वतंत्र मजूर पक्ष (1936) यांसारख्या आंबेडकरांनी आयोजित केलेल्या विविध आंदोलनांमध्ये आणि मोहिमांमध्ये त्यांनी भाग घेतला. हिंदू धर्माचा त्याग करणाऱ्या लाखो दलितांसह आंबेडकरांच्या 1956 मध्ये नागपुरात बौद्ध धर्मात झालेल्या ऐतिहासिक धर्मांतरासाठी जनतेला एकत्रित करण्यातही त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली.
गायकवाड यांनी निवडणुकीच्या राजकारणातही प्रवेश केला आणि आंबेडकरांच्या पक्षाचे उमेदवार म्हणून अनेक निवडणुका लढवल्या. ते 1937 आणि 1946 मध्ये मुंबई विधानसभेवर निवडून आले. ते 1957 मध्ये बुलढाणा मतदारसंघातून लोकसभेवर, संसदेच्या कनिष्ठ सभागृहावर निवडून गेले. नंतर ते महाराष्ट्रातून राज्यसभेवर, संसदेच्या वरच्या सभागृहात गेले. 1962 मध्ये. त्यांनी 1968 पर्यंत संसद सदस्य म्हणून काम केले. त्यांनी दलित आणि इतर मागासवर्गीयांच्या कल्याणासाठी आणि हक्कांबाबत संसदेत आणि बाहेर विविध मुद्दे मांडले.
1956 मध्ये आंबेडकरांच्या मृत्यूनंतर रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया (RPI) ची स्थापना करण्यात गायकवाड यांचा मोलाचा वाटा होता. RPI हे दलित आणि इतर अत्याचारित गटांसाठी एक राजकीय व्यासपीठ होते ज्यांना स्वतंत्र भारतात त्यांची ओळख आणि प्रतिष्ठा सांगायची होती. गायकवाड हे आरपीआयचे संस्थापक सदस्य आणि नेते ही होते.
वारसा आणि सन्मान
29 डिसेंबर 1971 रोजी विलिंग्डन हॉस्पिटल, नवी दिल्ली येथे गायकवाड यांचे दीर्घ आजाराने निधन झाले. चैत्यभूमी, मुंबई येथे त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले, जिथे आंबेडकरांच्या अस्थिकलशावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले. त्यांचे जीवन आणि कार्य त्यांचे लाखो अनुयायी आणि प्रशंसक भारतभर स्मरणात आहेत आणि साजरा करतात.
गायकवाड हे आंबेडकरांनंतर दलित चळवळीतील सर्वात प्रमुख नेते म्हणून ओळखले जातात. दीनदुबळ्यांच्या उन्नतीसाठी आणि अन्यायाविरुद्ध लढण्यासाठी केलेल्या अथक प्रयत्नांमुळे त्यांना कर्मवीर (कृतींचा राजा) म्हणूनही ओळखले जाते.
महाराष्ट्र सरकारने त्यांच्या नावावर अनेक योजना आणि संस्थांची नावे ठेवली आहेत, जसे की कर्मवीर दादासाहेब गायकवाड सबलीकरण आणि स्वाभिमान योजना (सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या मागासलेल्या लोकांसाठी विशेष सहाय्य योजना), कर्मवीर दादासाहेब गायकवाड सभागृह (नाशिकमधील बँक्वेट हॉल), कर्मवीर दादासाहेब गायकवाड. कॉलेज (औरंगाबादमधील कॉलेज), इ. भारत सरकारने त्यांना समाजासाठी समर्पित सेवेबद्दल 1968 मध्ये पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित केले, जो सर्वोच्च नागरी सन्मानांपैकी एक आहे.
हे सुद्धा वाचा –
