प्रत्येक शास्त्रामध्ये मापनाला फार महत्त्व आहे. लांबी, क्षेत्रफळ (Area) व घनफळ यांचे मापन अतिप्राचीन काळापासून विविध पद्धतींनी केले जात जात होते, असे पुरातत्त्वीय उत्खनन, शिलालेख व ताम्रपट यांसारख्या ऐतिहासिक पुराव्यांवरून दिसून येते. तसेच आधुनिक गणितात क्षेत्रफळ महत्त्वाची भूमिका बजावते. या लेखात आपण क्षेत्रफळ म्हणजे काय पाहणार आहोत.
क्षेत्रफळ म्हणजे काय
क्षेत्रफळ म्हणजे द्विमितीय (सपाट) पृष्ठभागाने घेतलेल्या जागेचे माप होय. पोकळ कंटेनर तयार करण्यासाठी किती सामग्रीची आवश्यकता आहे हे समजण्यासाठी क्षेत्रफळाची संकल्पना उपयुक्त आहे. क्षेत्रफळ म्हणजे जवळच्या वस्तू किंवा आकाराने झाकलेले पृष्ठभाग.
क्षेत्रफळ मोजण्यासाठी वापरलेली काही एकके म्हणजे चौरस फूट, चौरस मैल, चौरस मीटर आणि चौरस किलोमीटर. प्लॅनर आकृतीचे क्षेत्रफळ अनेकदा ‘A’ असे लिहिले जाते. चौरस, आयत, त्रिकोण आणि वर्तुळ यांसारख्या नियमित आकारांचे क्षेत्रफळ सूत्रांद्वारे मोजले जाऊ शकतात. अनियमित आकाराचे क्षेत्रफळ ग्रिड किंवा आलेख कागदाद्वारे अंदाजे केले जाऊ शकते.
वेगवेगळ्या आकारांचे क्षेत्रफळ शोधण्यासाठी तुम्ही वेगवेगळे सूत्र वापरू शकता. उदाहरणार्थ:
- आयताचे क्षेत्रफळ म्हणजे कोणत्याही दोन स्पर्श करणाऱ्या बाजूंची लांबी एकत्र गुणाकार करणे. दुसऱ्या शब्दांत, लांबी वेळा रुंदी.
- त्रिकोणाचे क्षेत्रफळ लंब उंचीने गुणाकार केलेल्या पायाच्या अर्धा आहे.
दुसऱ्या शब्दात,.
- वर्तुळाचे क्षेत्रफळ:
सपाट वस्तूचे क्षेत्रफळ हे त्रिमितीय वस्तूच्या पृष्ठभागाचे क्षेत्रफळ आणि आकारमानाशी संबंधित असते. कॅल्क्युलसमधील एक संकल्पना, एकीकरण वापरून वक्र अंतर्गत क्षेत्र शोधले जाऊ शकते.
क्षेत्रफळाची एकके
क्षेत्रफळ मोजण्यासाठी वापरलेली काही प्रमुख एकके खालीलप्रमाणे आहेत.
- स्क्वेअर मीटर (m²) = SI व्युत्पन्न एकके
- हेक्टर (हेक्टर) = 10,000 चौरस मीटर
- चौरस किलोमीटर (किमी²) = 1,000,000 चौरस मैल
- स्क्वेअर फूट = 144 स्क्वेअर इंच = 0.09290304 स्क्वेअर मीटर
- स्क्वेअर यार्ड = 9 स्क्वेअर फूट = 0.83612736 स्क्वेअर मीटर
- चौरस मैल = 640 एकर = 2.5899881103 चौरस किमी (किमी²)
हे सुद्धा वाचा –
