लहान मुले आणि महिलांच्या बहुतांश आजारांच्या मुळाशी कुपोषण (Malnutrition) आहे. स्त्रियांमध्ये अशक्तपणा आणि बरेच रोग, तसेच लहान मुलांमध्ये रातांधळेपणा आणि अगदी अंधत्व हे कुपोषणाचे दुष्परिणाम आहेत. याशिवाय शेकडो आजार आहेत जे अपुऱ्या किंवा असंतुलित अन्नामुळे होतात. या लेखात आपण कुपोषण म्हणजे काय हे जाणून घेणार आहोत.
कुपोषण म्हणजे काय
कुपोषण हा रोगांचा एक वर्ग आहे ज्यामध्ये कुपोषण आणि अतिपोषण यांचा समावेश होतो. कुपोषण म्हणजे पोषक तत्वांचा अभाव, ज्यामुळे वाढ खुंटते आणि वजन कमी होते. पोषक तत्वांच्या अतिरिक्ततेमुळे अतिपोषण होते, ज्यामुळे जास्त वजन आणि लठ्ठपणा येऊ शकतो. काही विकसनशील देशांमध्ये, लठ्ठपणाच्या रूपात अतिपोषण हे कुपोषण म्हणून समान समुदायांमध्ये दिसू लागले आहे.
कुपोषण तेव्हा होते जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला खूप कमी किंवा जास्त पोषकद्रव्ये मिळतात, परिणामी आरोग्य समस्या उद्भवतात. विशेषतः, हे ऊर्जा, प्रथिने आणि इतर पोषक तत्वांची कमतरता आणि असंतुलन आहे जे शरीराच्या ऊतींवर आणि स्वरूपावर विपरित परिणाम करते.
कुपोषणामुळे शरीराला आवश्यक असलेला संतुलित आहार दीर्घकाळ मिळत नाही. कुपोषणामुळे लहान मुले आणि महिलांची प्रतिकारशक्ती कमी होते, त्यामुळे ते अनेक आजारांना सहज बळी पडतात. त्यामुळे कुपोषणाबाबत माहिती असणे अत्यंत आवश्यक आहे. पुरेसा संतुलित आहार न मिळाल्यास कुपोषण अनेकदा होते.
व्याख्या
जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला पुरेशा कॅलरी, प्रथिने किंवा सूक्ष्म अन्नद्रव्ये मिळत नाहीत तेव्हा कुपोषण होते. याचा शारीरिक आणि मानसिक कार्यावर विपरित परिणाम होतो आणि शरीराची रचना आणि शरीराच्या पेशींच्या वस्तुमानात बदल होतो. कुपोषण ही एक प्रमुख आरोग्य समस्या आहे, ज्यामुळे मुलांमध्ये मृत्यूचे प्रमाण सर्वाधिक आहे आणि दीर्घकाळ टिकणाऱ्या शारीरिक परिणामांसाठी ते जबाबदार आहे.
एखाद्या व्यक्तीच्या आहारात योग्य प्रमाणात पोषक तत्वे नसल्यामुळे कुपोषणासारखी गंभीर स्थिती उद्भवते. याला खराब पोषण असेही म्हणतात, जे खालील परिस्थिती दर्शवू शकते:
- कमी पोषण (Undernutrition)- ही अशी स्थिती आहे जेव्हा आपल्याला आहारात पुरेसे पोषक तत्व मिळत नाहीत.
- अतिपोषण (Overnutrition)- जेव्हा आपल्याला आवश्यकतेपेक्षा जास्त पोषक तत्व मिळतात.
कुपोषण ही एक सामान्य आरोग्य समस्या आहे. कुपोषण हे एकतर अयोग्य आहारामुळे किंवा अन्नातून पोषकद्रव्ये शोषून घेण्यात समस्या यांमुळे होते. कमी गतिशीलता, दीर्घकालीन आरोग्य स्थिती किंवा कमी उत्पन्न यासह याची अनेक कारणे असू शकतात.
कुपोषणाची लक्षणे
कुपोषणाचे सर्वात सामान्य लक्षण म्हणजे अनियोजित वजन कमी होणे (सामान्यत: तीन ते सहा महिन्यांत तुमच्या शरीराच्या वजनाच्या 5-10% पेक्षा जास्त कमी होणे), तथापि, इतर लक्षणांमध्ये हे समाविष्ट असू शकते:
- कमकुवत स्नायू
- सर्व वेळ थकवा जाणवणे
- उदास मनःस्थिती
- रोग किंवा संक्रमण वाढणे
हे सुद्धा वाचा –
