स्टेनोग्राफी किंवा लघुलेखन ही एक उच्च विशिष्ट कौशल्य आहे ज्यामध्ये लघुलेखन किंवा संक्षिप्त भाषेचा प्रकार लिहिण्याची क्षमता समाविष्ट आहे जी द्रुत प्रतिलेखन करण्यास अनुमती देते. भारतात, विविध सरकारी विभाग, न्यायालये आणि खाजगी कंपन्यांमध्ये लघुलेखक किंवा Stenographer यांची जास्त मागणी आहे. या लेखात आपण लघुलेखक म्हणजे काय सविस्तर जाणून घेणार आहोत.
लघुलेखक म्हणजे काय
स्टेनोग्राफी किंवा लघुलेखन हे लेखनाचे एक तंत्र आहे जे एखाद्या व्यक्तीला सामान्य लेखनापेक्षा जास्त वेगाने बोलल्या जाणार्‍या भाषेचे लिप्यंतरण करण्यास अनुमती देते. लघुलेखक शॉर्टहँड वापरतो, जी चिन्हे, संक्षेप आणि वर्णांची एक प्रणाली आहे जी शब्द किंवा वाक्ये दर्शवण्यासाठी वापरली जाते. लघुलेखक सामान्यत: बोललेले शब्द रेकॉर्ड करण्यासाठी स्टेनोटाइप नावाच्या विशेष मशीनचा वापर करतात, जे एक प्रकारचे लिखित लघुलेख तयार करतात जे वाचनीय स्वरूपात द्रुतपणे लिप्यंतरण केले जाऊ शकतात.
लघुलेखन कसे कार्य करते
लघुलेखन किंवा स्टेनोग्राफी स्टेनोटाइप नावाच्या विशेष मशीनचा वापर करून कार्य करते, जे लघुलेखकाला कॉर्डिंग म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या तंत्राचा वापर करून एकाच वेळी अनेक की इनपुट करण्यास अनुमती देते. स्टेनोटाइपवरील की अशा प्रकारे व्यवस्थित केल्या जातात की एकच कीस्ट्रोक अक्षरे, शब्द किंवा संपूर्ण वाक्यांश दर्शवू शकतो. हे स्टेनोग्राफरला पारंपारिक लेखनापेक्षा जास्त वेगाने बोललेले शब्द कॅप्चर करण्यास अनुमती देते.
लघुलेखनाचे प्रकार
लघुलेखन किंवा स्टेनोग्राफीचे अनेक प्रकार आहेत, प्रत्येकाचे स्वतःचे विशिष्ट नियम आणि नियम आहेत. स्टेनोग्राफीच्या सर्वात सामान्य प्रकारांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
1. मशीन शॉर्टहँड (Machine Shorthand): मशीन शॉर्टहँड हा भारतात वापरला जाणारा स्टेनोग्राफीचा सर्वात सामान्य प्रकार आहे. यामध्ये स्टेनोटाइप नावाच्या विशेष मशीनचा वापर समाविष्ट आहे, जे लघुलेखकाला कॉर्डिंग म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या तंत्राचा वापर करून एकाच वेळी अनेक की इनपुट करण्यास अनुमती देते.
2. पिटमॅन शॉर्टहँड (Pitman Shorthand): पिटमॅन शॉर्टहँड हा शॉर्टहँडचा एक प्रकार आहे जो 1837 मध्ये सर आयझॅक पिटमॅनने विकसित केला होता. हे वेगवेगळ्या ध्वनी आणि शब्दांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी रेषा आणि वक्रांची मालिका वापरते.
3. ग्रेग शॉर्टहँड (Gregg Shorthand): ग्रेग शॉर्टहँड जॉन रॉबर्ट ग्रेग यांनी 1888 मध्ये विकसित केले होते. हे वेगवेगळ्या ध्वनी आणि शब्दांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी रेषा, वक्र आणि वर्तुळांची मालिका वापरते.
4. टीलाइन शॉर्टहँड (Teeline Shorthand): टीलाइन शॉर्टहँड हा एक प्रकारचा लघुलेख आहे जो 1960 च्या दशकात युनायटेड किंगडममध्ये विकसित झाला होता. हे शिकण्यास आणि लक्षात ठेवण्यास सोपे असलेल्या वर्णांचा एक सरलीकृत संच वापरते.
भारतातील लघुलेखकांसाठी करिअरचे मार्ग
लघुलेखन हे एक अत्यंत विशिष्ट कौशल्य आहे ज्याला भारतातील विविध उद्योगांमध्ये जास्त मागणी आहे. भारतातील लघुलेखकासाठी उपलब्ध करिअरचे काही मार्ग येथे आहेत:
1. सरकारी विभाग: भारतातील न्यायालये, पोलिस विभाग आणि मंत्रालयांसह विविध सरकारी विभागांमध्ये लघुलेखकांना जास्त मागणी आहे.
2. खाजगी कंपन्या: लघुलेखकांना खाजगी कंपन्यांमध्ये देखील मागणी आहे, विशेषत: कायदेशीर, वैद्यकीय आणि व्यावसायिक क्षेत्रात.
3. फ्रीलान्स ट्रान्सक्रिप्शन: लघुलेखक फ्रीलान्स ट्रान्सक्रिप्शनिस्ट म्हणून देखील काम करू शकतात, ज्यांना ट्रान्सक्रिप्शन सेवा आवश्यक आहेत अशा व्यक्ती आणि कंपन्यांना त्यांच्या सेवा देऊ शकतात.
4. अध्यापन: अनुभवी लघुलेखक लघुलेखन शिकण्यात स्वारस्य असलेल्या व्यक्ती आणि संस्थांना प्रशिक्षण देऊन अध्यापनातही करिअर करू शकतात.
कन्क्लूजन (Conclusion)
लघुलेखन हे अत्यंत विशेष कौशल्य आहे ज्याला भारतात जास्त मागणी आहे. लघुलेखक बोललेले शब्द कॅप्चर करण्यासाठी आणि लिखित स्वरूपात रूपांतरित करण्यासाठी जबाबदार असतात, अनेकदा कायदेशीर किंवा व्यावसायिक सेटिंग्जमध्ये. लघुलेखन स्टेनोटाइप नावाच्या विशेष मशीनचा वापर करून कार्य करते, जे लघुलेखकाला कॉर्डिंग म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या तंत्राचा वापर करून एकाच वेळी अनेक की इनपुट करण्यास अनुमती देते.
संबंधित लेख पहा:
