मुऱ्हा किंवा मुरा म्हैस (Murrah buffalo) ही म्हशीची एक जात आहे, जी प्रामुख्याने दूध उत्पादनासाठी पाळली जाते. भारतातील पंजाब आणि हरियाणा या राज्यांमध्ये ही प्रामुख्याने आढळते. इटली, बल्गेरिया आणि इजिप्त सारख्या इतर देशांमध्ये डेअरी म्हशीचे दूध उत्पादन सुधारण्यासाठी याचं म्हशीचा वापर केला गेला आहे. ब्राझीलमध्ये, या म्हशीच्या जातीचा वापर मांस आणि दूध अश्या दोन्ही उत्पादनासाठी केला जातो. भारतीय म्हशींच्या जातींमध्ये मुरा ही सर्वात जास्त दूध देणारी मानली जाते.
मुऱ्हा म्हैस माहिती
मुऱ्हा म्हैस अतिशय स्वच्छ आणि गोंडस म्हैस आहे. शरीर शुद्ध करण्यासाठी तिला पाण्यात राहायला किंवा बुडवायला आवडते. म्हशीच्या सामान्य वागणुकीपेक्षा वेगळी पण शांत स्वभाव असलेली ही मुरा आहे. ही जेव्हा दूध देते तेव्हा शांतपणे ती आपला चारा खाते. दूध देणारी ही म्हशीची उत्तम जात मानली जाते. सध्या भारतासह इटली, बल्गेरिया इत्यादी दक्षिण अमेरिका आणि युरोपातील देशांत मुऱ्हा म्हैस पाळली जाते.
मुरा म्हैस जातीची ओळख (Identification of Murrah Buffalo Breed)
मुरा म्हशींचा रंग काळ्या असतो, काहीवेळा चेहऱ्यावर किंवा पायांवर पांढर्‍या खुणा असतात. त्यांचे डोळे काळे पण टवटव फुगलेले असतात. त्यांची मान मादीमध्ये लांब व पातळ असते आणि नरामध्ये जाड व जड असते. तिचे कान लहान, पातळ आणि सतर्क असतात. त्यांना सहसा लहान आणि घट्ट वक्र शिंगे असतात. बैलांचे वजन सुमारे 550 kg आणि गायींचे वजन सुमारे 450 kg असते. 310 दिवसांच्या स्तनपान कालावधीत सरासरी दुधाचे उत्पादन 2,200 लिटर आहे.
मुरा म्हैस दूध किती देते
भारतीय मुरा म्हशी मोठ्या प्रमाणात दुधाचे उत्पादन करते, ती सकाळ-संध्याकाळी पकडता एका दिवसात उच्चतम 30 ते 35 लीटर दूध देते. उच्च दूध उत्पादन क्षमतेबद्दल धन्यवाद, मुऱ्हा म्हैस भारतातील विविध प्रदेशांमध्ये पाळली जाते आणि जगभरातील अनेक देशांमध्ये निर्यात केली जाते. भारत हा म्हशीच्या दुधाचा जगातील सर्वात मोठा उत्पादक आहे, दरवर्षी 30 दशलक्ष टनांपर्यंत पोहोचतो, भारतातील या म्हशीच्या जातीचे तिच्या दुधाच्या उत्पादनासाठी कौतुक केले जाते.
मुऱ्हा म्हैस सर्वात महागडी मानली जाते. या म्हशीचे दूध गाईच्या दुधापेक्षा घट्ट असते, तर म्हशीच्या दुधात कोलेस्टेरॉल कमी असते (0.65 mg/g) म्हणजे गाईच्या दुधापेक्षा त्यात 3.14 mg/g कमी कोलेस्ट्रॉल असते. म्हशीच्या दुधात प्रथिने, केसीन, अल्ब्युमिन, ग्लोब्युलिन जास्त असते. म्हशीच्या दुधाची प्रथिने कार्यक्षमता (प्रति, प्रोटीन क्षमता प्रमाण) 2.74 होती तर गायीच्या दुधाची क्षमता 2.49 होती. या म्हशीच्या दुधात प्रोटीन ची टक्केवारी गायीच्या दुधापेक्षा 11.42% जास्त आहे.
म्हशीच्या दुधात असलेले खनिज घटक काहीसे गाईच्या दुधासारखेच असतात, म्हशीच्या दुधातील फॉस्फरस हे गाईच्या दुधापेक्षा दुप्पट असते. म्हशीच्या दुधात कॅरोटीन रंगद्रव्याचा अभाव असतो, ज्याला प्रोव्हिटामिन ए देखील म्हणतात, म्हणून म्हशीचे दूध गाईच्या दुधापेक्षा पांढरे असते, ज्याचा रंग सामान्यतः पिवळसर असतो.
मुऱ्हा म्हशीची किंमत (Murrah Buffalo Price)
मुऱ्हा म्हैस भारतात खूप लोकप्रिय आणि महाग आहे. सध्या मुरा म्हशीची किंमत 1 लाख्याच्या वर आहे. अनेक ठिकाणी त्याची किंमतही 2 ते 3 लाखांपर्यंत मोजली जाते. मुरा म्हशीचा स्वभाव आणि दूध देण्याची क्षमता यामुळे तिची मागणी सातत्याने वाढत आहे.
हे सुद्धा वाचा- गीर गाय माहिती: ओळख, किंमत वैशिष्ट्य, फायदे जाणून घ्या
