देशातील काही विशेष व्यक्तींच्या निधनावर राज्य किंवा राष्ट्रीय शोक (National Mourning) जाहीर केला जातो. यामध्ये राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, पंतप्रधान, लोकसभेचे अध्यक्ष, देशाचे न्यायमूर्ती, केंद्रीय कॅबिनेट मंत्री, राज्यपाल, उपराज्यपाल, मुख्यमंत्री, राज्यमंत्री यांचा समावेश आहे. याशिवाय, एखाद्या विशिष्ट व्यक्तीच्या मृत्यूवर हे केले जाऊ शकते, परंतु त्यावर निर्णय घेण्याचा अधिकार राष्ट्रपतींना आहे. गृह मंत्रालयाने यासंबंधी मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली आहेत. या लेखात आपण, राष्ट्रीय शोक म्हणजे काय हे जाणून घेणार आहोत.
राष्ट्रीय शोक म्हणजे काय
ज्या व्यक्तीने देशाला ऊर्जा, सन्मान, प्रतिष्ठा, ओळख दिली आहे, ज्याने नुकतेच जग सोडले आहे अशा व्यक्तीच्या निधनाबद्दल सामान्यतः राष्ट्रीय शोक (National Mourning) घोषित केला जातो. हा शोक त्यांच्याप्रती आदराचे प्रतीक आहे. राष्ट्रीय शोकात देशभरात राष्ट्रध्वज अर्ध्यावर फडकवला जातो. राष्ट्रध्वज अर्धवट करणे म्हणजे राष्ट्रीय शोक होय.
एखाद्या विशिष्ट व्यक्तीच्या मृत्यूबद्दल शोक व्यक्त करण्यासाठी राष्ट्रीय शोक केला जातो. काही पदांव्यतिरिक्त, भारतातील राष्ट्रपतींना एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूवर राष्ट्रीय शोक पाळला जाईल की नाही हे ठरवण्याचा अधिकार आहे. राष्ट्रध्वज अर्धा झुकावण्याबाबतही विशेष नियम आहेत. हे केवळ भारतातच नाही तर इतर देशांमध्येही घडते.
राष्ट्रीय ध्वज संहितेनुसार, राष्ट्रीय शोकादरम्यान, संसद, सचिवालय, विधानसभा, इतर महत्त्वाच्या राष्ट्रीय इमारती किंवा सरकारी कार्यालयांवर राष्ट्रध्वज अर्ध्यावर असतो. याशिवाय देशाबाहेरील भारतीय दूतावासांमध्येही राष्ट्रध्वज अर्ध्यावर झुकलेला आहे. राष्ट्रीय शोक दरम्यान कोणतेही अधिकृत किंवा औपचारिक कार्यक्रम आयोजित केले जात नाहीत.
विशेष बाब म्हणजे प्रजासत्ताक दिन (26 जानेवारी), स्वातंत्र्यदिन (15 ऑगस्ट), गांधी जयंती (2 ऑक्टोबर) किंवा सरकारी सुट्टीच्या दिवशी एखाद्या विशिष्ट व्यक्तीचा मृत्यू झाल्यास देशात राष्ट्रध्वज फडकवला जात नाही. किंवा राज्य, त्याऐवजी, राष्ट्रध्वज ज्या इमारतीत त्या विशिष्ट व्यक्तीचा मृतदेह ठेवला आहे, त्या इमारतीवरच अर्ध्यावर फडकवला जातो.
हे सुद्धा वाचा-
