पर्यटन (Tourism) हा भारतातील सर्वात मोठा सेवा उद्योग आहे, जो राष्ट्रीय सकल देशांतर्गत उत्पादनामध्ये (GDP) 6.23% आणि भारताच्या एकूण रोजगारामध्ये 8.78% योगदान देतो. भारतात दरवर्षी 5 दशलक्ष परदेशी पर्यटक येतात आणि 562 दशलक्ष देशी पर्यटक भेट देतात. या लेखात आपण पर्यटन म्हणजे काय व पर्यटनाचे महत्त्व काय आहे, हे जाणून घेणार आहोत.
पर्यटन म्हणजे काय
पर्यटन (Tourism) म्हणजे मजा आणि साहसासाठी प्रवास करणारे लोक. त्यात प्रेक्षणीय स्थळे पाहणे आणि कॅम्पिंग यांसारख्या क्रियाकलापांचा समावेश आहे. मनोरंजनासाठी प्रवास करणाऱ्या लोकांना ‘पर्यटक’ म्हणतात. ज्या ठिकाणी अनेक पर्यटक मुक्काम करतात त्यांना कधीकधी “रिसॉर्ट्स” म्हणतात. पर्यटन हा एक प्रवास आहे जो मनोरंजन किंवा विश्रांतीच्या क्षणांचा आनंद घेण्याच्या उद्देशाने केला जातो.
जागतिक पर्यटन संघटनेच्या मते, पर्यटक हे असे लोक आहेत जे “आपल्या सामान्य वातावरणाच्या बाहेरील ठिकाणी राहण्यासाठी, मनोरंजन, व्यवसाय, इतर हेतूंसाठी जास्तीत जास्त एक वर्ष प्रवास करतात, ते त्या ठिकाणच्या कोणत्याही विशिष्ट कृतीशी संबंधित नाही.”
पर्यटन हा मनोरंजनाचा उपक्रम म्हणून जगभरात लोकप्रिय झाला आहे. 2007 मध्ये, 903 दशलक्ष आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांच्या आगमनासह, 2006 च्या तुलनेत 6.6% ची वाढ. 2007 मध्ये आंतरराष्ट्रीय पर्यटक प्राप्ती USD 856 अब्ज होती. जागतिक अर्थव्यवस्थेतील अनिश्चितता असूनही, 2008 च्या पहिल्या चार महिन्यांत आवक 5% ने वाढली, साधारणपणे 2007 मध्ये याच कालावधीतील वाढीइतकीच.
इजिप्त, थायलंड यांसारख्या अनेक देशांसाठी आणि फिजीसारख्या अनेक बेट राष्ट्रांसाठी पर्यटन खूप महत्त्वाचे आहे, कारण या देशांना त्यांच्या वस्तू आणि सेवा व्यापारातून भरपूर पैसा मिळतो आणि सेवा उद्योगांमध्ये रोजगाराच्या संधी मिळतात.
या सेवा उद्योगांमध्ये वाहतूक सेवा जसे की क्रूझ जहाजे आणि टॅक्सी, हॉटेल आणि मनोरंजन स्थळे आणि इतर हॉस्पिटॅलिटी उद्योग सेवा जसे की रिसॉर्ट्स यांचा समावेश होतो.
पर्यटनाचे महत्त्व
काही लोक एखाद्या शहराचा किंवा देशाच्या इतिहासाबद्दल किंवा संस्कृतीबद्दल किंवा तिथे राहणाऱ्या लोकांबद्दल किंवा त्यांच्या पूर्वजांबद्दल जाणून घेण्यासाठी प्रवास करतात. थंड ठिकाणच्या लोकांना कधीकधी उन्हात आराम करायला आवडते. उत्तर युरोप किंवा उत्तर अमेरिकेतील बरेच लोक उबदार ठिकाणी प्रवास करतात आणि समुद्रकिनाऱ्यांना भेट देतात.
काही लोक असा उपक्रम करण्यासाठी प्रवास करतात जे ते घरी करू शकत नाहीत. स्वित्झर्लंड आणि ऑस्ट्रियाच्या आल्प्समध्ये अनेक स्की रिसॉर्ट्स आणि ग्रीस आणि इतर उबदार देशांमध्ये समुद्रकिनारी रिसॉर्ट्स आहेत. लोक कधीकधी दुसऱ्या शहरात किंवा देशात मित्र आणि कुटुंबाला भेट देतात. शेवटी, काही लोक देखाव्यातील बदलाचा आनंद घेतात. शहरातील लोक जंगलात किंवा वाळवंटात जातात.
हे सुद्धा वाचा-
