Polycystic ovary syndrome (PCOS) हा आजार का होतो याचे कारण अद्याप माहित नाही. वजन कमी करण्यासोबतच लवकर निदान आणि उपचार केल्याने टाइप 2 मधुमेह आणि हृदयविकार यासारख्या दीर्घकालीन गुंतागुंतीचा धोका कमी होऊ शकतो. या लेखात आपण PCOS म्हणजे काय आणि पीसीओएस आजाराची कारण व लक्षणे काय आहेत हे जाणून घेणं आहोत.
PCOS म्हणजे काय
PCOS (Polycystic ovary syndrome) हा प्रजनन वयातील महिलांमध्ये आढळणारा हार्मोनल विकार आहे. PCOS असलेल्या महिलांमध्ये क्वचित किंवा दीर्घकाळापर्यंत मासिक पाळी किंवा जास्त पुरुष हार्मोन (androgen) पातळी असू शकते. अंडाशयांमध्ये द्रव (follicles) चे असंख्य लहान संग्रह विकसित होऊ शकतात आणि नियमितपणे अंडी सोडण्यात अयशस्वी होऊ शकतात.
PCOS चे निश्चितपणे निदान करण्यासाठी कोणतीही चाचणी नाही. तुमचे डॉक्टर तुमची मासिक पाळी आणि वजनातील बदलांसह तुमच्या वैद्यकीय इतिहासाची चर्चा सुरू करतील. शारीरिक तपासणीमध्ये केसांची जास्त वाढ, इन्सुलिन प्रतिरोध आणि मुरुमांची लक्षणे तपासणे समाविष्ट असते.
कारण
PCOS चे नेमके कारण माहित नाही. भूमिका बजावू शकतील अशा घटकांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
1. निम्न-दर्जाची जळजळ – ही संज्ञा पांढऱ्या रक्त पेशींच्या संक्रमणाशी लढण्यासाठी पदार्थांच्या निर्मितीचे वर्णन करण्यासाठी वापरली जाते. संशोधनात असे दिसून आले आहे की PCOS असलेल्या महिलांमध्ये एक प्रकारचा निम्न-दर्जाचा दाह असतो जो पॉलीसिस्टिक अंडाशयांना एंड्रोजन तयार करण्यासाठी उत्तेजित करतो, ज्यामुळे हृदय आणि रक्तवाहिन्यांच्या समस्या उद्भवू शकतात.
2. अतिरिक्त इंसुलिन – इन्सुलिन हे स्वादुपिंडात तयार होणारे संप्रेरक आहे जे पेशींना साखरेचा वापर करण्यास अनुमती देते, तुमच्या शरीराचा प्राथमिक ऊर्जा पुरवठा. जर तुमच्या पेशी इन्सुलिनच्या कृतीला प्रतिरोधक बनल्या तर तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी वाढू शकते आणि तुमचे शरीर जास्त इंसुलिन तयार करू शकते. जास्त इंसुलिन एन्ड्रोजनचे उत्पादन वाढवू शकते, ज्यामुळे ओव्हुलेशनमध्ये अडचण येते.
3. आनुवंशिकता – संशोधन असे सूचित करते की काही जनुकांचा PCOS शी संबंध असू शकतो.
4. अतिरिक्त एंड्रोजन – अंडाशयांमध्ये असामान्यपणे उच्च पातळीचे एंड्रोजन निर्माण होते, परिणामी हर्सुटिझम आणि पुरळ येतात.
लक्षणे
PCOS ची चिन्हे आणि लक्षणे यौवन दरम्यान पहिल्या मासिक पाळीच्या वेळी विकसित होतात. PCOS ची चिन्हे आणि लक्षणे वेगवेगळी असतात. जेव्हा तुम्हाला यापैकी किमान दोन चिन्हे आढळतात तेव्हा PCOS चे निदान केले जाते:
1. अनियमित मासिक पाळी – क्वचित, अनियमित किंवा दीर्घकाळापर्यंत मासिक पाळी हे PCOS चे सर्वात सामान्य लक्षण आहे. उदाहरणार्थ, तुमच्याकडे वर्षातून नऊ पेक्षा कमी कालावधी असू शकतात, मासिक पाळी आणि असामान्यपणे जास्त कालावधी दरम्यान 35 दिवसांपेक्षा जास्त.
2. अतिरिक्त एंड्रोजन – पुरुष संप्रेरकांच्या वाढीव पातळीमुळे शारीरिक चिन्हे, जसे की – चेहऱ्याचे आणि शरीराचे जास्त केस (हर्सुटिझम), आणि कधीकधी गंभीर मुरुम आणि पुरुष-पॅटर्न टक्कल पडणे.
3. पॉलीसिस्टिक अंडाशय – तुमची अंडाशय वाढलेली असू शकते आणि त्यात अंड्यांभोवती कूप असतात. परिणामी, अंडाशय नियमितपणे कार्य करण्यास अयशस्वी होऊ शकतात.
3. जीवनशैलीत बदल – तुमचे डॉक्टर कमी-कॅलरी आहार आणि मध्यम व्यायाम क्रियाकलापांसह वजन कमी करण्याची शिफारस करू शकतात. तुमच्या वजनात अगदी माफक घट, उदाहरणार्थ – तुमच्या शरीराचे ५ टक्के वजन कमी केल्याने तुमची स्थिती सुधारू शकते.
वजन कमी केल्याने तुमच्या डॉक्टरांनी PCOS साठी शिफारस केलेल्या औषधांची प्रभावीता देखील वाढू शकते आणि वंध्यत्वात मदत करू शकते.
हे सुद्धा वाचा –
