पोखरा योजना किंवा पोकरा योजना किंवा PoCRA Scheme किंवा नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प 2023: नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प ही राज्यातील दुष्काळी भागातील शेतीची लवचिकता सुधारण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाचा प्रमुख उपक्रम आहे. हवामानास अनुकूल कृषी पद्धती आणि तंत्रज्ञानाचा अवलंब करून शेतकऱ्यांच्या जमिनी दुष्काळमुक्त करणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे. पीक वैविध्य, जलसंधारण, मृदा आरोग्य व्यवस्थापन, बाजार जोडणी आणि मूल्यवर्धन यांना प्रोत्साहन देऊन शेतकऱ्यांचे उत्पन्न आणि उपजीविका वाढविण्याचा या योजनेचा प्रयत्न आहे.
पोखरा योजनेची उद्दिष्टे
पोखरा (PoCRA) योजनेची मुख्य उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:
- महाराष्ट्रातील दुष्काळी भागातील शेतीची उत्पादकता व नफा वाढविणे.
- हवामान बदल आणि हवामानातील बदलामुळे शेतकऱ्यांची असुरक्षितता कमी करणे.
- पाणी, माती आणि जैवविविधता यांसारख्या नैसर्गिक संसाधनांच्या शाश्वत वापरास प्रोत्साहन देणे.
- योजनेचे नियोजन, अंमलबजावणी आणि देखरेखीसाठी संस्थात्मक आणि समुदाय-आधारित यंत्रणा बळकट करणे.
- हवामानास अनुकूल शेतीबद्दल शेतकरी आणि इतर भागधारकांमध्ये जागरूकता आणि क्षमता निर्माण करणे.
पोखरा योजनेची अंमलबजावणी
पोखरा (PoCRA) योजना महाराष्ट्रातील 15 जिल्ह्यांतील 5,142 गावांमध्ये राबविण्यात येत असून, 10.42 लाख हेक्‍टर क्षेत्र व्यापले आहे आणि 16.27 लाख शेतकर्‍यांना फायदा झाला आहे. या योजनेला जागतिक बँक आणि महाराष्ट्र सरकार द्वारे निधी दिला जातो, एकूण खर्च 4000 कोटी रुपये आहे. ही योजना 2023 पर्यंत पूर्ण होणे अपेक्षित आहे.
महाराष्ट्राच्या कृषी विभागांतर्गत विशेष हेतू असलेल्या ‘Project on Climate Resilient Agriculture‘ तर्फे पोखरा योजना (PoCRA) राबविण्यात येत आहे. PoCRA मध्ये राज्यस्तरीय प्रकल्प व्यवस्थापन युनिट (PMU), जिल्हास्तरीय प्रकल्प अंमलबजावणी युनिट (PIU) आणि गावस्तरीय प्रकल्प अंमलबजावणी समिती (PIC) यांचा समावेश आहे. PoCRA मध्ये तांत्रिक सहाय्य आणि समन्वयासाठी इतर विविध विभाग, एजन्सी आणि संस्थांचा देखील समावेश आहे.
पोखरा योजनेचे प्रमुख फायदे
पोखरा/ पोकरा योजना (PoCRA) शेतकरी आणि पर्यावरणास विविध फायदे प्रदान करते, जसे की:
- माती परीक्षण, सेंद्रिय खत, जैव खते व सूक्ष्म अन्नद्रव्ये यांच्या माध्यमातून जमिनीचे आरोग्य व सुपीकता सुधारली.
- सूक्ष्म सिंचन, रेन वॉटर हार्वेस्टिंग, पाणलोट विकास आणि वॉटर बजेटिंगच्या माध्यमातून पाण्याची उपलब्धता आणि कार्यक्षमता वाढविणे.
- पीक आवर्तन, आंतरपीक, मिश्र पीक आणि हवामान-स्मार्ट पिकांद्वारे वैविध्यपूर्ण आणि लवचिक पीक पद्धती.
- शेतकरी उत्पादक संघटना (FPO), कृषी प्रक्रिया युनिट, ई-मार्केटिंग प्लॅटफॉर्म आणि गुणवत्ता प्रमाणपत्राद्वारे मूल्यवर्धन आणि बाजारपेठेत प्रवेश वाढविणे.
- कृषी वनीकरण, संवर्धन कृषी आणि अक्षय ऊर्जा स्त्रोतांच्या माध्यमातून हरितगृह वायू उत्सर्जन आणि कार्बन पृथक्करण कमी करणे.
पोखरा योजनेसाठी पात्रता निकष
पोखरा/ पोकरा योजना (PoCRA) चा लाभ घेण्यासाठी पात्रता निकष खालीलप्रमाणे आहेत:
- शेतकरी हा महाराष्ट्राचा रहिवासी असावा आणि योजनेंतर्गत निवडलेल्या गावांपैकी एका गावात जमीन मालकीचा किंवा शेतीचा असावा.
- शेतकऱ्याकडे वैध आधार कार्ड आणि बँक खाते आधारशी जोडलेले असावे.
- शेतकऱ्याने गावकृती आराखड्यानुसार शिफारस केलेल्या हवामानास अनुकूल कृषी पद्धती व तंत्रज्ञानाचा अवलंब करण्यास सहमती दर्शविली पाहिजे.
- शेतकऱ्याने पोकरा (PoCRA) पोर्टलवर (mahapocra.gov.in) नोंदणी करावी आणि आवश्यक कागदपत्रे ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन सादर करावीत.
पोखरा योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे
पोखरा योजना (PoCRA) साठी अर्ज करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे खालीलप्रमाणे आहेत:
- आधार कार्ड
- बँकेचे पासबुक
- जमिनीच्या नोंदी
- छायाचित्र
- मोबाइल नंबर
- ईमेल आयडी (वैकल्पिक)
पोखरा योजनेसाठी अर्ज प्रक्रिया
पोखरा योजना (PoCRA) साठी अर्ज प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- शेतकरी नोंदणीसाठी मदतीसाठी जवळच्या कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) किंवा कृषी विज्ञान केंद्र (KVK) येथे जाऊ शकतो किंवा ग्राम सूत्रधार किंवा PIC सदस्याशी संपर्क साधू शकतो.
- शेतकरी ऑनलाइन अर्ज भरून आणि कागदपत्रांच्या स्कॅन केलेल्या प्रती अपलोड करून पोखरा योजना (PoCRA) पोर्टलवर (mahapocra.gov.in) नोंदणी करू शकतो.
- शेतकरी PoCRA पोर्टलवरून अर्ज डाउनलोड करू शकतो किंवा CSC किंवा KVK किंवा PIC सदस्यांकडून मिळवू शकतो आणि सीएससी किंवा केव्हीके किंवा पीआयसी कार्यालयात कागदपत्रांसह जमा करू शकतो.
- अर्जाची पडताळणी पीआयसी सदस्यांकडून केली जाईल आणि योग्य तपासणीनंतर पीआययू अधिकाऱ्याकडून मंजूर केले जाईल.
- मंजुरीनंतर शेतकऱ्याला त्याच्या मोबाइल क्रमांकावर SMS कन्फर्मेशन मिळेल.
- शेतकरी त्याच्या पात्रतेनुसार व गरजेनुसार योजनेच्या विविध घटकांतर्गत विविध लाभ घेण्यास पात्र असेल.
पोखरा योजनेची लाभार्थी यादी कशी तपासायची?
पोखरा योजना (PoCRA) ची लाभार्थी यादी या चरणांचे अनुसरण करून PoCRA पोर्टलवर (mahapocra.gov.in) तपासली जाऊ शकते:
- PoCRA पोर्टलला भेट द्या (mahapocra.gov.in) आणि होमपेजवरील “Beneficiary List” टॅबवर क्लिक करा.
- ड्रॉप-डाऊन मेनूमधून जिल्हा, तालुका आणि गाव निवडा आणि “Search” बटणावर क्लिक करा.
- निवड झालेल्या गावातील पोकरा (PoCRA)योजनेतील लाभार्थ्यांची यादी स्क्रीनवर प्रदर्शित केली जाणार आहे.
- शेतकरी भविष्यातील संदर्भासाठी यादी डाऊनलोड किंवा प्रिंट देखील करू शकतो.
PoCRA योजनेतील गावांची यादी (PDF मध्ये)
या चरणांचे अनुसरण करून पोकरा योजनेतील गावांची यादी पोकरा (PoCRA)पोर्टलवर (mahapocra.gov.in) पाहता येईल.
- PoCRA पोर्टलला भेट द्या (mahapocra.gov.in) आणि मुखपृष्ठावरील “Village List” टॅबवर क्लिक करा.
- ड्रॉप-डाऊन मेनूमधून जिल्हा आणि तालुका निवडा आणि “Search” बटणावर क्लिक करा.
- निवड झालेल्या तालुक्यातील पोकरा (PoCRA) योजनेतील गावांची यादी स्क्रीनवर झळकणार आहे.
- शेतकरी भविष्यातील संदर्भासाठी यादी PDF मध्ये डाऊनलोड किंवा प्रिंट देखील करू शकतो.
पोखरा योजनेचा प्रगती अहवाल (PDF मध्ये)
या चरणांचे अनुसरण करून पोखरा योजना (PoCRA) चा प्रगती अहवाल PoCRA पोर्टलवर (mahapocra.gov.in) पाहता येईल:
- PoCRA पोर्टलला भेट द्या (mahapocra.gov.in) आणि होमपेजवरील “Progress Report” टॅबवर क्लिक करा.
- ड्रॉप-डाऊन मेनूमधून जिल्हा, तालुका, गाव आणि घटक निवडा आणि “Search” बटणावर क्लिक करा.
- निवड झालेल्या गावातील पोकरा (PoCRA) योजनेअंतर्गत निवड झालेल्या घटकाचा प्रगती अहवाल स्क्रीनवर प्रदर्शित करण्यात येणार आहे.
- शेतकरी भविष्यातील संदर्भासाठी अहवाल PDF मध्ये डाऊनलोड किंवा प्रिंट देखील करू शकतो.
पोखरा योजनेसाठी निविदा डाउनलोड करा (PDF मध्ये)
PoCRA योजनेच्या विविध घटकांसाठी निविदा दस्तऐवज PoCRA पोर्टलवरून (mahapocra.gov.in) या चरणांचे अनुसरण करून डाउनलोड केले जाऊ शकतात:
- PoCRA पोर्टलला भेट द्या (mahapocra.gov.in) आणि मुखपृष्ठावरील “Tender” टॅबवर क्लिक करा.
- ड्रॉप-डाऊन मेनूमधून जिल्हा, तालुका, गाव आणि घटक निवडा आणि “Search” बटणावर क्लिक करा.
- निवड झालेल्या गावातील पोकरा (PoCRA) योजनेअंतर्गत निवडझालेल्या घटकांच्या निविदांची यादी स्क्रीनवर प्रदर्शित करण्यात येणार आहे.
- शेतकरी भविष्यातील संदर्भासाठी निविदा कागदपत्रे PDF मध्ये डाऊनलोड किंवा प्रिंट देखील करू शकतो.
पोखरा प्रकल्पाशी संबंधित पुस्तिका डाऊनलोड करा (PDF मध्ये)
पोखरा योजना (PoCRA)च्या विविध घटकांसाठी प्रकल्पाशी संबंधित पुस्तिका (Booklet) या चरणांचे अनुसरण करून PoCRA पोर्टल (mahapocra.gov.in) वरून डाउनलोड केल्या जाऊ शकतात:
- PoCRA पोर्टलला भेट द्या (mahapocra.gov.in) आणि मुखपृष्ठावरील “Booklet” टॅबवर क्लिक करा.
- ड्रॉप-डाउन मेनूमधून भाषा आणि घटक निवडा आणि “Search” बटणावर क्लिक करा.
- निवडलेल्या भाषेतील PoCRA योजनेअंतर्गत निवडझालेल्या घटकांच्या पुस्तिकांची यादी स्क्रीनवर प्रदर्शित केली जाईल.
- शेतकरी भविष्यातील संदर्भासाठी पुस्तिका डाऊनलोड किंवा प्रिंट देखील करू शकतो.
हवामान सल्ला
पोखरा योजना (PoCRA) अंतर्गत विविध जिल्हे आणि तालुक्यांसाठी हवामान सल्ला या चरणांचे अनुसरण करून PoCRA पोर्टलवर (mahapocra.gov.in) पाहता येईल:
- PoCRA पोर्टलला भेट द्या (mahapocra.gov.in) आणि होमपेजवरील “Weather Advisory” टॅबवर क्लिक करा.
- ड्रॉप-डाऊन मेनूमधून जिल्हा आणि तालुका निवडा आणि “Search” बटणावर क्लिक करा.
- पोखरा योजना (PoCRA) अंतर्गत निवडझालेल्या तालुक्यासाठी हवामान सल्ला स्क्रीनवर प्रदर्शित केला जाणार आहे.
- शेतकरी भविष्यातील संदर्भासाठी हवामान सल्ला देखील डाऊनलोड किंवा प्रिंट करू शकतो.
पोखरा संपर्क तपशील
PoCRA योजनेत सामील असलेल्या विविध अधिकारी आणि एजन्सींचे संपर्क तपशील PoCRA पोर्टलवर (mahapocra.gov.in) या चरणांचे अनुसरण करून प्रवेश केला जाऊ शकतो:
- पोकरा (PoCRA) पोर्टलला भेट द्या (mahapocra.gov.in) आणि मुखपृष्ठावरील “Contact Us” टॅबवर क्लिक करा.
- राज्यस्तरीय पीएमयू, जिल्हास्तरीय पीआययू आणि इतर तांत्रिक एजन्सींचा संपर्क तपशील स्क्रीनवर प्रदर्शित केला जाईल.
- शेतकरी भविष्यातील संदर्भासाठी संपर्क तपशील डाऊनलोड किंवा प्रिंट देखील करू शकतो.
PMU पत्ता आणि हेल्पलाइन नंबर खालीलप्रमाणे आहे:
कृषी विभाग महाराष्ट्र शासन नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प (PoCRA), 30 ए / बी आर्केड वर्ल्ड ट्रेड सेंटर कफ परेड, मुंबई 400005. हेल्पलाइन: 022-22163351 ईमेल: pmu@mahapocra.gov.in
निष्कर्ष
नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प/ पोखरा/पोकरा (PoCRA योजना) ही महाराष्ट्रातील दुष्काळी भागातील कृषी क्षेत्राचा कायापालट करणारी सर्वसमावेशक आणि अभिनव योजना आहे. हवामान-स्मार्ट कृषी पद्धती आणि तंत्रज्ञानाचा अवलंब करून शेतकऱ्यांना हवामान बदल आणि हवामानातील बदलांना अधिक लवचिक बनविणे हे या योजनेचे उद्दीष्ट आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना जमिनीचे आरोग्य सुधारणे, पाण्याची उपलब्धता, पीक वैविध्य, मूल्यवर्धन आणि बाजारपेठ उपलब्ध होणे असे विविध फायदे मिळतात.
विविध भागधारक आणि संस्थांच्या सहभागातून ही योजना सहभागी आणि पारदर्शक पद्धतीने राबविण्यात येत आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न आणि उपजीविका वाढेल आणि राज्याच्या शाश्वत विकासाला हातभार लागेल, अशी अपेक्षा आहे.
कदाचित तुम्हाला या योजना आवडतील:
