राष्ट्रीय पेन्शन योजना 2023 – संपूर्ण माहिती मराठी

राष्ट्रीय पेन्शन योजना (National Pension Scheme/NPS) ही भारतातील एक स्वेच्छा परिभाषित अंशदान पेन्शन प्रणाली आहे ज्याचे उद्दीष्ट सर्व नागरिकांना सेवानिवृत्तीचे उत्पन्न प्रदान करणे आहे. पेन्शन फंड रेग्युलेटरी अँड डेव्हलपमेंट अथॉरिटी (PFRDA) द्वारे त्याचे नियमन आणि प्रशासन केले जाते. या लेखात आम्ही राष्ट्रीय पेन्शन योजनाची वैशिष्ट्ये, फायदे, कर परिणाम आणि शुल्क यांची संपूर्ण माहिती जाणून घेणार आहोत.

राष्ट्रीय पेन्शन योजना ची वैशिष्ट्ये

• NPS 18 ते 70 वयोगटातील सर्व भारतीय नागरिकांसाठी खुले आहे.
• NPS मध्ये दोन प्रकारची खाती आहेत: टियर I आणि टियर II.
  • टियर I खाते हे एक न काढता येणारे खाते आहे जे सेवानिवृत्तीच्या बचतीसाठी आहे. NPS मध्ये सामील होण्यासाठी टियर I खाते उघडणे अनिवार्य आहे.
  • टियर II खाते हे ऐच्छिक बचत खाते आहे जे ग्राहकाला कधीही पैसे काढू देते. टियर II खाते उघडणे ऐच्छिक आहे.
• ग्राहकाला एक युनिक पर्मनंट रिटायरमेंट अकाउंट नंबर (PRAN) दिला जाईल जो भारतातील कोणत्याही ठिकाणाहून वापरला जाऊ शकतो.
• ग्राहक त्यांचे NPS फंड व्यवस्थापित करण्यासाठी विविध पेन्शन फंड व्यवस्थापक (PFM) आणि गुंतवणूक पर्याय (इक्विटी, कॉर्पोरेट बाँड्स, सरकारी सिक्युरिटीज आणि पर्यायी मालमत्ता) मधून निवडू शकतात.
• ग्राहक त्यांच्या पसंतीनुसार पीएफएम आणि गुंतवणूक पर्यायांमध्ये देखील स्विच करू शकतात.
• ग्राहक त्यांच्या NPS खात्यांमध्ये ऑनलाइन, ऑफलाइन, eNPS, D-Remit इत्यादी विविध पद्धतींद्वारे योगदान देऊ शकतात.
• टियर I खात्यासाठी किमान योगदान दरमहा 500 रुपये किंवा प्रति वर्ष 6000 रुपये आहे. टियर II खात्यासाठी किमान योगदान 250 रुपये प्रति व्यवहार किंवा रुपये 2000 आहे.
• आयकर कायदा 1961 च्या कलम 80C, कलम 80CCD(1B) आणि कलम 80CCD(2) अंतर्गत ग्राहक NPS मध्ये त्यांच्या योगदानावर कर लाभ घेऊ शकतात.

राष्ट्रीय पेन्शन योजना चे फायदे

• राष्ट्रीय पेन्शन योजना जीवन विमा कंपनीकडून वार्षिकी योजना खरेदी करून निवृत्तीनंतर नियमित उत्पन्न प्रवाह प्रदान करते.
• NPS ग्राहकाला वैविध्यपूर्ण मालमत्ता वर्गांमध्ये गुंतवणूक करून दीर्घ कालावधीसाठी निधी जमा करण्यास अनुमती देते.
• एनपीएसग्राहकाला फंड मॅनेजर, गुंतवणुकीचे पर्याय, योगदानाची रक्कम आणि वारंवारता, पैसे काढण्याचे पर्याय इत्यादी बाबतीत लवचिकता आणि निवड प्रदान करते.
• NPS इतर सेवानिवृत्ती उत्पादनांच्या तुलनेत कमी फंड व्यवस्थापन शुल्क आकारते.
• NPS नोकऱ्या आणि ठिकाणी पोर्टेबल आहे.

राष्ट्रीय पेन्शन योजना चे कर परिणाम

• टियर I खात्यामध्ये ग्राहकांनी केलेले योगदान कलम 80C अंतर्गत प्रति वर्ष रु. 1.5 लाख पर्यंत कपातीसाठी पात्र आहे.
• टियर I खात्यामध्ये ग्राहकांनी केलेले अतिरिक्त योगदान कलम 80CCD(1B) अंतर्गत प्रति वर्ष 50000 रुपयांपर्यंत कपातीसाठी पात्र आहे.
• नियोक्त्याने सबस्क्राइबरच्या वतीने टियर I खात्यात केलेले योगदान कलम 80CCD(2) अंतर्गत पगारदार कर्मचार्‍यांसाठी 10% पगार (मूलभूत + DA) आणि स्वयंरोजगार असलेल्या व्यक्तींसाठी 20% सकल उत्पन्नाच्या वजावटीसाठी पात्र आहे. .
• NPS गुंतवणुकीवर मिळणारा परतावा करमुक्त.
• टियर २ खात्यातून काढलेली रक्कम लागू आयकर स्लॅब दरानुसार करपात्र आहे.
• टियर 1 खात्यातून काढलेली रक्कम खालील नियमांनुसार अंशतः करपात्र आहे:
  • निवृत्तीच्या वेळी (वय ६० किंवा त्याहून अधिक) ग्राहक कॉर्पसच्या ६०% पर्यंत करमुक्त काढू शकतो आणि वार्षिकी योजना खरेदी करण्यासाठी किमान ४०% कॉर्पस वापरणे आवश्यक आहे.
  • निवृत्तीपूर्वी (वय ६० पेक्षा कमी) ग्राहक कॉर्पस करमुक्त रकमेच्या २०% पर्यंत काढू शकतो आणि वार्षिकी योजना खरेदी करण्यासाठी किमान ८०% कॉर्पस वापरणे आवश्यक आहे.
  • ग्राहकाचा मृत्यू झाल्यास संपूर्ण निधी नॉमिनी किंवा कायदेशीर वारसदाराला करमुक्त दिला जातो.

शुल्क

NPS मध्ये CRA, POP, कस्टोडियन, PF आणि NPS ट्रस्ट यांसारख्या विविध मध्यस्थांचा समावेश होतो जे त्यांच्या सेवांसाठी काही शुल्क आकारतात. काही शुल्के ग्राहकाने आगाऊ भरावी लागतात तर काही युनिट्स रद्द करून फंड मूल्यातून वजा केली जातात. खालील तक्त्यामध्ये NPS सदस्यांना लागू होणाऱ्या शुल्कांचा सारांश दिला आहे:

टीप: वरील शुल्क पीएफआरडीएच्या नियमांनुसार बदलण्याच्या अधीन आहेत.

निष्कर्ष

राष्ट्रीय पेन्शन योजना ही एक कमी खर्चाची, लवचिक आणि कर-कार्यक्षम सेवानिवृत्ती योजना आहे जी ग्राहकांना त्यांच्या निवृत्तीनंतरच्या आयुष्यासाठी निधी तयार करण्यास मदत करू शकते. NPS ग्राहकांना फंड मॅनेजर, गुंतवणुकीचे पर्याय, योगदानाची रक्कम आणि वारंवारता, पैसे काढण्याचे पर्याय इत्यादी विविध पर्याय प्रदान करते. NPS आयकर कायदा, 1961 अंतर्गत योगदान, परतावा आणि पैसे काढण्यावर कर लाभ देखील प्रदान करते.

तथापि, राष्ट्रीय पेन्शन योजना मध्ये काही मर्यादा देखील आहेत जसे की पैसे काढण्याची अंशतः करपात्रता, कॉर्पसचे अनिवार्य वार्षिकीकरण, बाजाराशी संबंधित परतावा इत्यादी. त्यामुळे NPS मध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी ग्राहकांनी आपली जोखीम घेण्याची क्षमता, परताव्याच्या अपेक्षा आणि निवृत्तीच्या उद्दिष्टांचे काळजीपूर्वक मूल्यमापन केले पाहिजे.

त्यांनी त्यांच्या राष्ट्रीय पेन्शन योजना पोर्टफोलिओचा वेळोवेळी आढावा घ्यावा आणि त्यांच्या बदलत्या गरजा आणि प्राधान्यांनुसार आवश्यक ते बदल करावेत. जर ग्राहकशिस्तबद्ध आणि त्यांच्या योगदानात सातत्य ठेवत असतील आणि विवेकी गुंतवणूक धोरणाचे अनुसरण करत असतील तर एनपीएस दीर्घकालीन सेवानिवृत्ती नियोजनासाठी एक चांगला पर्याय ठरू शकतो.

हा लेखाचा शेवट आहे. मला आशा आहे की आपल्याला माहितीपूर्ण आणि उपयुक्त वाटले. वाचल्याबद्दल धन्यवाद. 😊

कदाचित तुम्हाला या योजना आवडतील:

• पेन्शन योजना महाराष्ट्र
• सुकन्या समृद्धी योजना
• अटल पेन्शन योजना
• प्रधानमंत्री मुद्रा योजना