स्कूल रेडिनेस प्रोग्राम म्हणजे काय, जाणून घ्या महत्व व कार्य

School Readiness Programme: भारतातील शाळांमध्ये, प्राथमिक शिक्षण विभागाने पूर्व-प्राथमिक मुलांना शाळा, शिक्षक आणि वर्गमित्रांच्या जवळ आणण्यासाठी ‘School Readiness Program‘ सुरू केला आहे. या लेखात आपण, स्कूल रेडिनेस प्रोग्राम म्हणजे काय आणि शाळेच्या तयारी कार्यक्रमात कोणते विशेष शिकणाऱ्या मुलांना मिळेल ते सविस्तर जाणून घेऊया.

स्कूल रेडिनेस प्रोग्राम म्हणजे काय

स्कूल रेडिनेस प्रोग्राम (School Readiness Programme) हा राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणांतर्गत बेसिक शिक्षा विभागाने 12 आठवड्यांचा सर्वसमावेशक योजना आहे. यामध्ये पालकांचा सहभाग सुनिश्चित केला जातो. बाल मानसशास्त्राच्या दृष्टिकोनातून, मेंदूचा 80 टक्के भाग वयाच्या सहाव्या वर्षी विकसित होतो. हे लक्षात घेऊन पूर्वप्राथमिक वर्गात आणि आसपासच्या शिक्षणाचा पाया विकसित करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

नवीन शैक्षणिक धोरणांतर्गत शाळांमधील पूर्व प्राथमिक शिक्षणाच्या तरतुदींवर आधारित हा उपक्रम सुरू करण्यात आला आहे. योजनेंतर्गत शिक्षकांना जिल्हास्तरावर टप्प्याटप्प्याने प्रशिक्षण देऊन त्यांची क्षमता वाढविण्यात येणार आहे. कोरोना महामारीमुळे मुले शाळांपासून दूर असल्याचे शिक्षण विभागाचे म्हणणे आहे. यामुळे मुलांना वर्गात जाण्याची, नवीन वर्गमित्रांशी सामावून घेण्याची आणि घराबाहेरील वातावरणाची सवय झाली आहे. अशा परिस्थितीत मुलांसाठी ‘School Readiness Program’ सुरू केला जाणार आहे.

स्कूल रेडिनेस प्रोग्राम चे महत्त्व (Importance of School Readiness Program)

याअंतर्गत इयत्ता पहिली ते तिसरीपर्यंतच्या मुलांना शाळेत घरासारखे वातावरण दिले जाणार आहे. यासोबतच इयत्ता पहिली ते आठवीपर्यंतच्या मुलांच्या मानसिक व भावनिक विकासावर भर दिला जाणार आहे. याअंतर्गत मिशन प्रेरणा पोर्टलवर शिक्षकांचा कृती आराखडा देण्यात आला आहे. शालेय तयारी कार्यक्रम विषयाचे ज्ञान, शब्द आणि अक्षर ओळखणे, शिक्षकांशी परिचित होणे आणि वाचन आणि लेखन स्थिती यावर देखील लक्ष केंद्रित करेल.

तीन महिने चालणाऱ्या या शालेय तयारी कार्यक्रमांतर्गत चिमुकल्यांना वर्तणूक आणि लक्ष देण्याचीही माहिती दिली जाणार आहे. यासाठी मुलांना कलाविषयक पुस्तके दिली जाणार आहेत. यासोबतच पालकांच्या उपस्थितीत पुस्तक वाचन आणि आंतरिक कलागुण यावर विशेष चर्चा होणार आहे.

स्कूल रेडिनेस प्रोग्रामाची कार्य (Features of the School Readiness Programme)

1. मौखिक भाषा विकास: मौखिक भाषा विकास हा शालेय तयारी कार्यक्रमाचा पहिला घटक असेल. यामध्ये मुलांशी चित्र, वस्तू, त्यांच्या सभोवतालच्या वस्तू इत्यादींशी संवाद साधला जाईल. मुलांना त्यांच्या स्थानिक भाषेत संभाषणात व्यक्त होऊ द्या. संभाषणादरम्यान, हे देखील सांगितले जाऊ शकते की स्थानिक भाषेतील काही शब्द हिंदीमध्ये बोलले जातात.

2. बौद्धिक विकास: शालेय तयारी कार्यक्रमात मुलांवर सूक्ष्म निरीक्षण, फरक शोधणे, तुलना इत्यादींवर काम केले जाईल.

3. लेखन कौशल्यांचा विकास – यामध्ये मुलांसोबत रेषा काढणे, नमुने तयार करणे इत्यादी गोष्टींचा समावेश असेल, जे त्यांच्या हाताचे संतुलन आणि पुढील लेखन कौशल्ये शिकण्यासाठी महत्त्वाचे आहे.

4. कहाणी आणि कविता: मुलांना गोष्टी सांगितल्या जातील, मुलांना कथा सांगायला सांगितल्या जातील आणि कथा आणि कविता समजून घेण्यासाठी संभाषण होईल.

5. ध्वनि जागरूकता: यामध्ये शब्दांचे आवाज ऐकणे, समजणे, वेगळे करणे आणि ओळखणे यावर कार्य केले जाते.