शिक्षण (Education) ही समाजात सदैव चालणारी एक उद्दिष्टपूर्ण सामाजिक प्रक्रिया आहे, ज्याद्वारे माणसाच्या जन्मजात शक्तींचा विकास होतो, त्याचे ज्ञान आणि कौशल्ये वाढविली जातात आणि वागणूक बदलली जाते आणि अशा प्रकारे तो एक सुसंस्कृत, सभ्य आणि सक्षम नागरिक बनतो. या लेखात आपण शिक्षण म्हणजे काय हे सविस्तर बघणार आहोत.
शिक्षण म्हणजे काय
शिक्षण म्हणजे ज्ञान, योग्य आचरण, तांत्रिक प्रवीणता, शिकणे इत्यादी संपादन करण्याची प्रक्रिया. शिक्षणामध्ये ज्ञान, योग्य आचरण आणि तांत्रिक प्रवीणता, शिकवणे आणि शिकणे इ. अशा प्रकारे ते कौशल्य, व्यवसाय किंवा व्यवसाय आणि मानसिक, नैतिक आणि सौंदर्याच्या प्रगतीवर लक्ष केंद्रित करते.
शिक्षण, समाज म्हणजे एखाद्या पिढीचे ज्ञान खालच्या पिढीकडे हस्तांतरित करण्याचा प्रयत्न. या विचाराने शिक्षण ही संस्था म्हणून काम करते, जी व्यक्तीला समाजाशी जोडण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते आणि समाजाच्या संस्कृतीचे सातत्य राखते. शिक्षणातून मूल समाजाचे मूलभूत नियम, व्यवस्था, निकष आणि मूल्ये शिकतो. मूल तेव्हाच समाजाशी जोडले जाऊ शकते जेव्हा तो त्या विशिष्ट समाजाच्या इतिहासाशी संबंधित असतो.
शिक्षण ही व्यक्तीची अंतर्निहित क्षमता आणि व्यक्तिमत्व विकसित करण्याची प्रक्रिया आहे. ही प्रक्रिया त्याला समाजात प्रौढ व्यक्तीची भूमिका बजावण्यासाठी सामाजिक बनवते आणि व्यक्तीला समाजाचा सदस्य आणि जबाबदार नागरिक होण्यासाठी आवश्यक ज्ञान आणि कौशल्ये प्रदान करते. शिक्षा म्हणजे शिकणे आणि शिकवणे. ‘शिक्षण’ या शब्दाचा अर्थ शिकणे-शिकवणे असा होतो.
माणसाला क्षणोक्षणी नवीन अनुभव मिळतात आणि मिळतात, ज्याचा त्याच्या दैनंदिन व्यवहारावर परिणाम होतो. हे शिक्षण विविध गट, उत्सव, मासिके, रेडिओ, दूरदर्शन इत्यादींद्वारे अनौपचारिकपणे केले जाते. हे शिकणे-शिकवणे शिक्षणाच्या व्यापक स्वरूपात येतात.
संकुचित अर्थाने, शिक्षण ही समाजात विशिष्ट वेळी आणि विशिष्ट ठिकाणी (शाळा, महाविद्यालय) नियोजित पद्धतीने एक उद्देशपूर्ण सामाजिक प्रक्रिया आहे, ज्याद्वारे विद्यार्थी विशिष्ट अभ्यासक्रमाचा अभ्यास करून संबंधित परीक्षा उत्तीर्ण होण्यास शिकतो.
हे सुद्धा वाचा –
