समभागांचे समभाग धारण करणार्‍या व्यक्ती किंवा संस्थेला भागधारक (Shareholder) म्हणतात. एखाद्या फर्मने जारी केलेल्या समभागांच्या संपूर्ण मूल्याला त्याचे बाजार भांडवल (Market Capitalization) म्हणतात. Stock खाजगीरित्या किंवा स्टॉक एक्सचेंजवर खरेदी आणि विकला जाऊ शकतो. जो स्टॉक खरेदी करतो आणि विकतो त्याला स्टॉक ब्रोकर (Stockbroker) म्हणतात. या लेखात आपण स्टॉक म्हणजे काय हे सोप्या शब्दात जाणून घेणार आहोत.
स्टॉक म्हणजे काय
स्टॉक (Stock) ही एक सुरक्षा असते जी कॉर्पोरेशनच्या काही अंशांच्या मालकीचे प्रतिनिधित्व करते. हे स्टॉकच्या मालकाला कॉर्पोरेशनच्या मालमत्तेच्या प्रमाणात आणि त्यांच्या मालकीच्या किती स्टॉकच्या समान नफ्यासाठी पात्र बनवते. स्टॉकच्या युनिट्सना शेअर्स (Share) म्हणतात. वित्तीय बाजारात, शेअर्स हे भांडवल असते जे एखाद्या फर्मला शेअर्स देऊन आणि वितरण करून मिळते.
स्टॉकची खरेदी आणि विक्री प्रामुख्याने Stock Exchange वर केली जाते आणि अनेक वैयक्तिक गुंतवणूकदारांच्या पोर्टफोलिओचा पाया आहे. या व्यवहारांना सरकारी नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे जे फसव्या पद्धतींपासून गुंतवणूकदारांचे संरक्षण करण्यासाठी आहेत. ऐतिहासिकदृष्ट्या, त्यांनी दीर्घ कालावधीत इतर बहुतेक गुंतवणुकीपेक्षा जास्त कामगिरी केली आहे. ही गुंतवणूक बहुतेक ऑनलाइन स्टॉक ब्रोकर्सकडून खरेदी केली जाऊ शकते.
कार्य आणि उद्देश
कॉर्पोरेशन त्यांचे व्यवसाय चालवण्यासाठी निधी उभारण्यासाठी स्टॉक जारी करतात (विकतात). भागधारक कॉर्पोरेशनचा एक भाग विकत घेतो आणि कोणत्या समभागांच्या प्रकारावर अवलंबून असतो, त्याच्या मालमत्तेचा आणि कमाईच्या भागावर दावा असू शकतो. दुसऱ्या शब्दांत, शेअरहोल्डर आता जारी करणाऱ्या कंपनीचा मालक आहे.
थकबाकी असलेल्या समभागांच्या संख्येच्या तुलनेत एखाद्या व्यक्तीच्या मालकीच्या समभागांच्या संख्येनुसार मालकी निश्चित केली जाते. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या कंपनीकडे 1,000 शेअर्स शिल्लक असतील आणि एका व्यक्तीकडे 100 शेअर्स असतील, तर ती व्यक्ती कंपनीच्या मालमत्तेच्या आणि कमाईच्या 10% मालकीची असेल आणि तिचा दावा असेल.
स्टॉकहोल्डर्स हे कॉर्पोरेशनचे मालक नसतात ; त्यांच्याकडे कॉर्पोरेशनने जारी केलेले शेअर्स असतात. परंतु कॉर्पोरेशन ही एक विशेष प्रकारची संस्था आहे कारण कायदा त्यांना कायदेशीर व्यक्ती मानतो. दुसऱ्या शब्दांत, कॉर्पोरेशन कर भरू शकतात, कर्ज घेऊ शकतात, मालमत्तेची मालकी घेऊ शकतात, खटला भरू शकतात, इत्यादी. कॉर्पोरेशन ही “व्यक्ती” आहे या कल्पनेचा अर्थ असा होतो की कॉर्पोरेशनची स्वतःची मालमत्ता आहे. खुर्च्या आणि टेबलांनी भरलेले कॉर्पोरेट कार्यालय कॉर्पोरेशनचे आहे, भागधारकांचे नाही.
शेअर बाजार हा कंपन्यांसाठी पैसा उभारण्याचा सर्वात महत्त्वाचा मार्ग आहे, डेट मार्केटसह जे सामान्यतः अधिक प्रभावशाली असतात परंतु सार्वजनिकरित्या व्यापार करत नाहीत. हे व्यवसायांना सार्वजनिकरित्या व्यापार करण्यास अनुमती देते आणि सार्वजनिक बाजारपेठेत कंपनीच्या मालकीचे शेअर्स विकून विस्तारासाठी अतिरिक्त आर्थिक भांडवल उभारू शकते.
एक्सचेंज गुंतवणूकदारांना परवडणारी तरलता (Liquidity) त्यांच्या धारकांना पटकन आणि सहजपणे सिक्युरिटीज विकण्यास सक्षम करते. मालमत्ता आणि इतर स्थावर मालमत्तेसारख्या इतर कमी तरल गुंतवणुकीच्या तुलनेत स्टॉकमध्ये गुंतवणूक करण्याचे हे एक आकर्षक वैशिष्ट्य आहे.
हे सुद्धा वाचा –
