सुहागा (Borax) हा एक अतिशय उपयुक्त पदार्थ आहे. हे अनेक डिटर्जंट्स, सौंदर्यप्रसाधने इत्यादींमध्ये वापरले जाते. सुहागा चा वापर कीटकनाशक म्हणून होतो. या लेखात आपण सुहागा म्हणजे काय आणि सुहागाचा मराठी अर्थ, वापर व फायदे काय आहेत, जाणून घेणार आहोत.
सुहागा म्हणजे काय
सुहागा (Borax) हे रासायनिक संयुग आहे. हे सहसा पांढर्या पावडरच्या स्वरूपात असते. पावडरमध्ये मऊ क्रिस्टल्स असतात. ते पाण्यात विरघळण्यास सोपे आहेत. त्याचे शास्त्रीय नाव ‘Sodium Borate’ आहे. कॅलिफोर्नियाच्या वाळवंटात खाण कामगारांना जगातील निम्मे बोरॅक्स सापडतात. 1881 मध्ये त्यांना डेथ व्हॅलीमध्ये ते सापडले.
सुहागा (Borax), एक खनिज आणि बोरिक ऍसिडचे लवण आहे. त्याला ‘Alkaline Borate’, ‘Sodium Tetraborate’ किंवा ‘Disodium Tetraborate’ असेही म्हणतात. हे सहसा मऊ पांढर्या पावडरच्या स्वरूपात उपलब्ध असते जे पाण्यात सहज विरघळते. भारतात सुहागा तिबेट, लडाख आणि काश्मीरमध्येही आढळतो.
सुहागा व्यापक प्रमाणात घरगुती क्लीनर आणि डिटर्जंटमध्ये वापरले जाते, जे बोरॉन, सोडियम आणि ऑक्सिजनचे मिश्रण आहे. बोरिक ऍसिड हे बोरॅक्स सारख्याच रासायनिक संयुगापासून बनवले जाते, आणि ते त्याच्यासारखे दिसतेही. परंतु जेथे बोरॅक्सचा वापर सामान्यतः साफसफाईसाठी केला जातो, तेथे बोरिक ऍसिड मुख्यतः कीटकनाशक म्हणून वापरले जाते. बोरिक ऍसिड पोट आणि नर्वस सिस्टमला लक्ष्य करून कीटकांना मारते.
सुहागाचा वापर व फायदे
सुहागाचे अनेक उपयोग आहेत. हे अनेक Detergents, Cosmetics आणि Enamel glazes चे घटक आहे. हे बायोकेमिस्ट्रीमध्ये Buffer solutions तयार करण्यासाठी देखील वापरले जाते. फॅक्टरी त्याचा वापर अग्निरोधक म्हणून करतात आणि मानवी शरीराला हानी पोहोचवणाऱ्या बुरशीला मारण्यासाठी करतात.
Oxide metals काढून टाकण्यासाठी, धातूंची Brazing किंवा प्रक्रिया करण्यासाठी, धातू ओळखण्यासाठी, पाणी सॉफ्ट करण्यासाठी आणि चमकदार रंगीत चकचकीत तयार करण्यासाठी सुहागाचा वापर धातूशास्त्रात केला जातो. काचेच्या आणि लोखंडाच्या भांड्यांवरही त्याचा मुलामा चढवला जातो. यातून औषधांना उपयुक्त असे जंतुनाशक Boric acid मिळते.
याचा वापर Splattering, सोन्याचा वास काढण्यासाठी आणि औषधासाठी केला जातो. जखमेवर फवारणी केल्याने जखम भरून येते. यापासून मीना बनवली जाते आणि याच्या सहाय्याने चायनीज भांडी चमकवली जातात.
औषधानुसार ते कडू, उष्ण व कफ, विष, खोकला व श्वासाचा नाश करणारे आहे. सुहागाचा वापर खत म्हणून देखील केला जात आहे, जरी त्याचा मोठ्या प्रमाणात वापर काही पिकांसाठी विषारी देखील असू शकतो.
हे सुद्धा वाचा-
