तापमान (Temperature) म्हणजे एखादी गोष्ट किती गरम किंवा थंड आहे. उदाहरणार्थ, जर एका वस्तूचे तापमान 20 °C असेल आणि दुसर्‍या वस्तूचे तापमान 40 °C असेल, तर असे म्हणता येईल की दुसरी वस्तू पहिल्यापेक्षा जास्त गरम आहे. या लेखात आपण तापमान म्हणजे काय बघणार आहोत.
तापमान म्हणजे काय
तापमान (Temperature) हे एखाद्या वस्तूच्या उष्णतेचे मोजमाप आहे. म्हणजेच, तापमान हे सांगते की एखादी वस्तू थंड आहे की गरम. तापमान हे एक अतिशय महत्त्वाचे भौतिक प्रमाण आहे. नैसर्गिक विज्ञानाच्या सर्व महत्त्वाच्या क्षेत्रांमध्ये त्याचे महत्त्व दिसून येते. याशिवाय दैनंदिन जीवनातील सर्व पैलूंवर तापमानाचे महत्त्व आहे. तापमान अधिक अचूकपणे मोजण्यासाठी, थर्मामीटर वापरला जाऊ शकतो. एखादी गोष्ट किती गरम किंवा थंड आहे हे रेकॉर्ड करण्यासाठी थर्मामीटर तापमान मोजमाप वापरतात.
जगातील बहुतेक ठिकाणी वापरले जाणारे स्केल अंश सेल्सिअसमध्ये असते, ज्याला कधीकधी “सेंटीग्रेड” म्हटले जाते. यूएसए आणि इतर काही देशांमध्ये आणि स्थानांमध्ये, डिग्री फॅरेनहाइटचा वापर अधिक वेळा केला जातो तर शास्त्रज्ञ बहुतेक वेळा तापमान मोजण्यासाठी केल्विन वापरतात कारण ते कधीही शून्याच्या खाली जात नाही. भारतात बहुधा डिग्री सेल्सिअस चा वापर होतो.
वैज्ञानिकदृष्ट्या, तापमान हे एक भौतिक प्रमाण आहे जे सामग्रीमध्ये किती वेगाने रेणू (Molecules) हलवत आहेत याचे वर्णन करते. घन आणि द्रवपदार्थांमध्ये रेणू पदार्थाच्या एका निश्चित बिंदूभोवती कंपन करत असतात, परंतु वायूंमध्ये ते मुक्त उड्डाणात असतात आणि प्रवास करताना एकमेकांपासून दूर जातात. वायूमध्ये वायूचे तापमान, दाब आणि आकारमान यांचा भौतिकशास्त्राच्या नियमाशी जवळचा संबंध असतो.
तापमान आणि उष्णता – तापमान चा अर्थ उष्णता होत नाही. उष्णता ही ऊर्जा आहे जी एका गोष्टीतून दुसऱ्या वस्तूकडे जाते आणि त्याला गरम करते. तापमान हे एखाद्या वस्तूच्या आत असलेल्या रेणूंच्या (Molecules) हालचालींचे (कंपन) मोजमाप आहे. जर वस्तूचे तापमान जास्त असेल तर याचा अर्थ त्याच्या रेणूंचा सरासरी वेग वेगवान आहे. एखाद्या वस्तूचे तापमान जास्त असू शकते परंतु त्यात खूप कमी किंवा हलके अणू असल्यामुळे त्यात उष्णता फारच कमी असते.
हे सुद्धा वाचा –
