विदारण म्हणजे काय

सूर्य, वारा, पाऊस, हिमनदी, भूगर्भातील पाणी, समुद्राच्या लाटा यासारख्या बाह्य शक्तींमुळे मातीची धूप होते. धूप झाल्यामुळे, खडकाचे बारीक तुकडे आणि मातीचे कण खाली उतारावर खोलवर वाहून जातात. विदारण ही खडकांचे विखंडन किंवा झीज होण्याची क्रिया आहे. या लेखात आपण विदारण म्हणजे काय सविस्तर पाहणार आहोत.

विदारण म्हणजे काय

खडक कमकुवत होऊन त्याचे मातीत रुपांतर होणे या क्रियेला विदारण म्हणतात. विदारण म्हणजे खडक, माती आणि खनिजे तसेच लाकूड आणि कृत्रिम पदार्थांचा पाणी, वातावरणातील वायू आणि जैविक जीव यांच्या संपर्कातून होणारा ऱ्हास.

विदारण परिस्थितीमध्ये उद्भवते आणि त्याचप्रमाणे क्षरणापासून वेगळे आहे, ज्यामध्ये पाणी, बर्फ, बर्फ, वारा, लाटा आणि गुरुत्वाकर्षण यांसारख्या घटकांद्वारे खडक आणि खनिजांची वाहतूक समाविष्ट असते.

विदारण प्रक्रिया भौतिक आणि रासायनिक विदारणात विभागली जातात. भौतिक विदारणामध्ये उष्णता, पाणी, बर्फ किंवा इतर घटकांच्या यांत्रिक प्रभावांद्वारे खडक आणि मातीचे विघटन होते. रासायनिक विदारणामध्ये पाण्याची रासायनिक अभिक्रिया, वातावरणातील वायू आणि खडक आणि मातीसह जैविक दृष्ट्या उत्पादित रसायने यांचा समावेश होतो.

वातावरणातील ऑक्सिजन आणि कार्बन डाय ऑक्साईड आणि जैविक जीवांच्या क्रिया देखील महत्त्वाच्या असल्या तरी, भौतिक आणि रासायनिक विदारण दोन्हीसाठी पाणी हे प्रमुख घटक आहे. जैविक क्रियेद्वारे रासायनिक विदारणास जैविक विदारण असेही म्हणतात.

खडक तुटल्यानंतर उरलेले साहित्य सेंद्रिय पदार्थांसह एकत्रित होऊन माती तयार होते. पृथ्वीची अनेक भूस्वरूपे आणि भूदृश्ये ही धूप आणि पुनर्संचयनासह एकत्रित विदारण प्रक्रियेचा परिणाम आहेत. विदारण हा खडकाच्या चक्राचा एक महत्त्वाचा भाग आहे आणि जुन्या खडकाच्या विदारण उत्पादनांपासून तयार झालेला गाळाचा खडक पृथ्वीच्या 66% खंडांचा आणि त्याच्या महासागराचा बराचसा भाग व्यापतो.

विदारणाचे प्रकार

1. कायिक विदारण
2. रासायनिक विदारण
3. जैविक विदारण

1. कायिक विदारण म्हणजे काय – खडकांचे तुकडे होऊन भूगा होणे परंतु खडकातील मूळ गुणधर्मात बदल न होणे.

2. रासायनिक विदारण म्हणजे काय – मूळ खडकावर रासायनिक क्रिया होऊन त्यांच्या गुणधर्मात बदल घडणे. खनिज द्रव्य विरघळून मूळ खडकांपासून वेगळे होतात. त्याला रासायनिक विदारण म्हणतात.

रासायनिक विदारणाचे प्रकार –

1. भस्मीकरण
2. जलीकरण
3. कार्बोनेषन

3. जैविक विदारण म्हणजे काय– मानव, प्राणी व वनस्पतीद्वारे हेणा-या विदारणाला जैविक विदारण म्हणतात. या विदारणात खडकांची झीज होवून खडक कमकुवत होतात अथवा बारीक कणांमध्ये रुपांतर होते. त्याकरिता वनस्पती, प्राणी, खाणकाम, शेती व निवास या गोष्टी अवलंबून असतात.

संदर्भ (Reference): विकिपीडिया