विजेचा शोध कोणी लावला: वीज हा ऊर्जेचा सर्वव्यापी प्रकार आहे ज्याने जगामध्ये क्रांती घडवून आणली आहे, आपली घरे, व्यवसाय आणि उद्योगांना शक्ती दिली आहे. पण विजेचा शोध कोणी लावला? याचे उत्तर सरळ नाही, कारण वीज हा शतकानुशतके अभ्यासाचा आणि प्रयोगाचा विषय आहे. या लेखात आपण विजेच्या इतिहासाची माहिती आणि त्याच्या विकासात योगदान देणारे प्रमुख शोधक आणि शास्त्रज्ञ यांची माहिती जाणून घेणार आहोत.
विजेचा शोध कोणी लावला
विजेचा शोध सामान्यपणे अमेरिकन शास्त्रज्ञ बेंजामिन फ्रँकलिन (Benjamin Franklin) यांनी लावला असे मानले नाही. विजेचा इतिहास प्राचीन काळापासूनचा आहे जेव्हा मिलेटसच्या ग्रीक तत्त्वज्ञानी थेल्स (Thales) यांनी शोधून काढले की काही पदार्थ एकत्र घासल्याने विद्युत चार्ज तयार होऊ शकतो. या शोधामुळे विजेच्या क्षेत्रात आणखी संशोधन आणि प्रयोगांचा पाया घातला गेला.
18व्या आणि 19व्या शतकात विजेच्या अभ्यासात लक्षणीय प्रगती झाली. 1740 च्या दशकात, बेंजामिन फ्रँकलिन यांनी विजेवर प्रयोग केले, ज्यामुळे लाइटनिंग रॉडचा शोध लागला. विजेवर सकारात्मक आणि नकारात्मक शुल्क असल्याचेही त्यांनी मांडले.
1800 मध्ये, इटालियन भौतिकशास्त्रज्ञ अॅलेसॅंड्रो व्होल्टा (Alessandro Volta) यांनी पहिल्या बॅटरीचा शोध लावला, ज्याने स्थिर विद्युत प्रवाह निर्माण केला. या शोधामुळे विजेच्या क्षेत्रात आणखी प्रगतीचा पाया घातला गेला. 1820 मध्ये, हॅन्स ख्रिश्चन ओरस्टेड, डॅनिश भौतिकशास्त्रज्ञ, यांनी शोधून काढले की विद्युत प्रवाह चुंबकीय क्षेत्र तयार करतो, ज्यामुळे इलेक्ट्रोमॅग्नेट्सच्या विकासाचा मार्ग मोकळा झाला.
मायकेल फॅराडे ()Michael Faraday या इंग्लिश भौतिकशास्त्रज्ञ आणि रसायनशास्त्रज्ञाने 19व्या शतकाच्या मध्यात विजेच्या अभ्यासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. त्याने इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक इंडक्शन शोधून काढले, जे बदलत्या चुंबकीय क्षेत्राद्वारे कंडक्टरमध्ये विद्युत प्रवाह कसे प्रेरित केले जाऊ शकते याचे वर्णन करते. फॅराडेच्या कार्यामुळे विद्युत जनरेटरचा विकास झाला, ज्याचा वापर वीज निर्मितीसाठी केला जातो.
20 व्या शतकातील शोध
20 व्या शतकात विजेच्या क्षेत्रात लक्षणीय प्रगती झाली. थॉमस एडिसन, एक अमेरिकन शोधक, 1879 मध्ये त्यांच्या पहिल्या व्यावहारिक इनॅन्डेन्सेंट लाइट बल्बच्या विकासासाठी प्रसिद्ध आहे. त्यांनी पहिला इलेक्ट्रिकल पॉवर ग्रिड देखील तयार केला, ज्याने लांब अंतरावर वीज वितरणास परवानगी दिली.
निकोला टेस्ला, एक सर्बियन-अमेरिकन शोधक, अल्टरनेटिंग करंट (AC) विद्युत प्रणालीच्या विकासासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. एसी हे आज घरे आणि व्यवसायांमध्ये वापरले जाणारे विजेचे मानक स्वरूप आहे. टेस्लाने टेस्ला कॉइलचा शोध लावला, जो उच्च-व्होल्टेज विद्युत प्रवाह तयार करण्यासाठी वापरला जातो.
विजेत भारतीयांचे योगदान
भारताने वीज क्षेत्रातही मोठे योगदान दिले आहे. सर जगदीश चंद्र बोस, एक भौतिकशास्त्रज्ञ, आणि जीवशास्त्रज्ञ, यांनी वनस्पतींच्या वाढीच्या अभ्यासात मायक्रोवेव्हच्या वापरावर अग्रगण्य संशोधन केले. वायरलेस कम्युनिकेशनच्या विकासातही त्यांनी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
सीव्ही रामन (C.V. Raman) या भौतिकशास्त्रज्ञाने प्रकाश विखुरण्याची घटना शोधून काढली, जी आता रामन प्रभाव म्हणून ओळखली जाते. प्रकाशाच्या विखुरण्याच्या कामासाठी त्यांना १९३० मध्ये भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक देण्यात आले.
निष्कर्ष (Conclusion)
विजेचा इतिहास मानवी इतिहासातील सर्वात मोठा शोध आहे. प्राचीन ग्रीकांपासून ते आधुनिक काळातील शास्त्रज्ञ आणि शोधकांपर्यंत अनेक व्यक्तींनी विजेच्या विकासात योगदान दिले आहे. भारतात, सर जगदीश चंद्र बोस आणि सीव्ही रमण ही दोन भारतीय शास्त्रज्ञांची उदाहरणे आहेत ज्यांनी वीज क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. आज, वीज आपल्या जीवनात निर्णायक भूमिका बजावत आहे, आपली घरे, व्यवसाय आणि उद्योगांना उर्जा देत आहे.
संबंधित लेख पहा:
